| Summary: | W skład Narodowej Demokracji w okresie II Rzeczypospolitej wchodziły takie organizacje, jak m.in. Związek Ludowo-Narodowy (1919−1927), Stronnictwo Narodowe (powołane w 1928 roku i rozwijające się do wybuchu II wojny światowej) oraz organizacje kobiece, którym bliski był program narodowy, zwłaszcza Narodowa Organizacja Kobiet, Koło Polek, Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Żeńskiej, Koła Ziemianek. Droga kobiet do polityki w strukturach Narodowej Demokracji prowadziła poprzez działalność patriotyczną, aktywność organizacyjną w stowarzyszeniach w okresie zaborów i po 1918 roku. Od momentu uzyskania przez kobiety prawa wyborczego w 1919 roku liderzy struktur partyjnych i wyborczych Narodowej Demokracji doceniali je przede wszystkim w kategorii kobiecego elektoratu. Większość kobiet z kręgu ideowo-politycznego Narodowej Demokracji stanowiła tzw. zaplecze polityczne dla działalności mężczyzn. Postacią wyjątkową, przykładem formalnego udziału kobiet w gronie przedstawicielskim Narodowej Demokracji była Ewelina Pepłowska, posłanka endecka związana z Łomżyńskiem. The National Democracy during the Second Polish Republic included organizations such as the Popular National Union (1919–1927), the National Party (established in 1928 and continuing until the outbreak of the Second World War), and women’ organizations which were partial to the national program. Those included in particular the National Organization for Women, Polish Women, the Association of Catholic Young Women, Landladies’ Associations. Women within the structures of the National Democracy made their way into politics through patriotic actions as well as organizational activity in associations during the partitions and after 1918. Since women gained suffrage in 1919, leaders of the party and electoral structures of the National Democracy welcomed women primarily as its female electorate. Most women from the ideological and political circles of the National Democracy were the so-called political back-up for the activity of men. An outstanding figure and an example of the formal participation of women in the representation of the National Democracy was Ewelina Pepłowska, the party’s Deputy associated with Łomża region. Zu der Nationalen Demokratie gehörten während der II. Republik solche Organisationen wie: Volks- und Nationalverband (1919–1927), Nationalpartei (gegründet 1928 entwickelte sich bis zum Ausbruch des Zweiten Weltkrieges) und Frauenorganisationen, deren das Nationalprogramm am Herzen lag, insbesondere die Nationale Frauenorganisation, Frauenkreis, Verband der Katholischen Weiblichen Jugend, Verbände der Gutsbesitzerinnen. Der Weg der Frauen in die Politik in den Strukturen der Nationalen Demokratie führte durch patriotische Aktivitäten, Vereinsaktivitäten während der Besatzung im 19. Jahrhundert und 1918. Ab dem Zeitpunkt der Erlangung des Wahlrechts 1919 schätzten die Parteiführer der Nationalen Demokratie die Frauen vor allem als potentielle Wählerinnen. Die meisten Frauen aus den ideologischen und politischen Kreisen um die Nationale Demokratie bildete die politische Basis für die Arbeit der Männer. Ein außergewöhnliches Beispiel für die formelle Teilnahme der Frauen in den Vertretergremien der Nationalen Demokratie bildet Ewelina Pepłowska, Abgeordnete der Nationalen Demokratie aus Łomża. В состав Национальной Демократии в период Второй Речь Посполитой (Польской Республики 1918–1939 гг.) входили также и такие организации как Национально-демократический союз (1919–1927), Национальная партия (организованная в 1928 году и развивающаяся до начала Второй Мировой войны), а также женские организации, которым была близка националистическа программа, в первую очередь Национальная Организация Женщин, Кружок Полек, Общество Католических Молодых Женщин, Общество Женщин-земевладельцев. Путь женщин в политику в структурах Национальной Демократии вёл через патриотическую деятельность, организационную активность в обществах в период разделов Польши и после 1918 года. C момента получения польскими женщинами права участия в выборах в 1919 году лидеры партийных и избирательных структур Национальной Демократии ценили женщин в первую очередь как избирателей, электорат. Большинство женщин, принадлежащих к идейно-патриотическим кругам Национально-демократической партии представляли собой так называемую политическую базу для политической деятельности мужчин. Уникальной личностью, примером формального участия женщин в группе избираемых кандидатов Национальной Демократии была Эвелина Пепловская, депутат парламента от Национально-демократической партии, связанная с округом в Ломжи. Małgorzata Dajnowicz, dr hab. prof. nadzw. – historyk, badaczka dziejów elit politycznych, problematyki kobiecej, historii Polski i powszechnej XIX i XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem historii regionalnej. Pracuje na stanowisku profesora w Instytucie Historii i Nauk Politycznych Uniwersytetu w Białymstoku. Kierownik Zakładu Ruchów Społecznych i Politycznych. Stypendystka Komitetu Badań Naukowych, Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej, „Tygodnika Polityka”, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Polskiej Akademii Umiejętności, Instytutu Hardera, Narodowego Centrum Nauki (dwukrotnie, w tym w konkursie OPUS). Członek Management Committee Akcji COST (European Cooperation in Science and Technology) Women Writers in History. Autorka ponad 120 prac naukowych (w tym publikacji w języku angielskim, francuskim, rosyjskim). Prowadziła wykłady za granicą (Włochy, Portugalia, Niemcy, Islandia, Litwa, Białoruś) oraz uczestniczyła w konferencjach w kraju (około 80) i za granicą (około 10, m.in. we Francji, Holandii, Wielkiej Brytanii, Finlandii, Ukrainie). Założycielka i prezes zarządu stowarzyszenia Instytut Studiów Kobiecych. Strona prywatna www.dajnowicz.pl . Uniwersytet w Białymstoku Archiwum Państwowe w Białymstoku, Urząd Wojewódzki Białostocki 1920−1939, sygn. 45. Archiwum Państwowe w Suwałkach, Komenda Powiatowa Policji Państwowej w Suwałkach 1919−1939, sygn. 106a. Archiwum Państwowe w Suwałkach, Policja Państwowa Powiatu Suwalskiego, sygn. 97. Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego w Grodnie, Komenda Powiatowa Policji Państwowej Powiatu Białostockiego, f. 321, sygn. 1. Państwowe Archiwum Obwodu Grodzieńskiego w Grodnie, Stowarzyszenie Rodzina Policyjna i Rodzina Wojskowa, f. 106, sygn. 7. Biblioteka PAN PAU, Gabinet Rękopisów, Teki Józefa Zielińskiego, sygn. 7826, I Zjazd Związku Ludowo-Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej w Warszawie w dniach 11 i 12 maja 1919 roku, [Warszawa 1919]. Pepłowska E., Die Rolle der Haubesitzer in der selbstverwaltung. Mitteilung zur IV Komission (B), b.m.w. 1936. Pepłowska E., Sytuacja gospodarcza Sowietów. Na podstawie cyfr i dokumentów, Warszawa 1929 Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet. Sprawozdanie za okres 1-IV-1930 do dnia 31-III-1933, Warszawa 1933. Dziennik Białostocki” 1919, nr 117. „Dziennik Wileński” 1919, nr 106. „Gazeta Łomżyńska” 1922, nr 44.Kobiety a wybory do Sejmu, ,,Zorza” 1919 nr 3. Kobieta a wybory, ,,Dziennik Białostocki” 1922, nr 250. Narodowa Org. Kobiet. Stow. Pań Miłosierdzia, Msza św. za intencję zwycięstwa, „Kurier Białostocki ABC” 1928, nr 61. Odezwa do kobiet!, „Kurier Białostocki ABC” 1928, nr 60. Organizacyjne zebranie Związku Ludowo-Narodowego, ,,Gazeta Łomżyńska” 1920, nr 15. Praca społeczna Narodowej Organizacji Kobiet ,,Dziennik Białostocki” 1927, nr 37. Ruch przedwyborczy. Z Łomży, ,,Gazeta Łomżyńska” 1919, nr 3. Wiec kobiet polskich, „Gazeta Łomżyńska” 1922, nr 42. Załuska J., Wiec kobiet, ,,Zorza” 1919, nr 2. Zebranie przedwyborcze N.O.K., „Kurier Białostocki ABC” 1928, nr 50. Z ziemi suwalskiej i augustowskiej, „Życie i Praca” 1932, nr 20. Związek Pracy Obywatelskiej Kobiet nie próżnuje, „Dzień Dobry Ziemi Suwalskiej” 1932, nr 289. Bednarczuk M., Kobiety w kręgu prawicy międzywojennej. Idee, sylwetki, strategie pisarskie, Wrocław 2012. Dajnowicz M., Aktywność społeczno-kulturalna a działalność polityczna w Łomżyńskiem w początkach XX wieku, ,,Dzieje Najnowsze” 2004, z. 4. Dajnowicz M., Działalność publiczna kobiet polskich na pograniczu ziem północno-wschodniej Polski (od końca XIX wieku do 1939 roku), [w:] Aktywność publiczna kobiet na ziemiach polskich. Wybrane zagadnienia, red. T. Pudłocki, K. Sierakowska, Warszawa 2013, s. 69−83 Dajnowicz M., Poglądy ideowe i działalność polityczna elit (nie) prowincjonalnych Narodowej Demokracji zachodniej części województwa białostockiego (1919−1939), Warszawa 2015. Dajnowicz M., Publicystyka polityczna „Kuriera Białostockiego” i „Kuriera Białostockiego ABC”, [w:] Prasa Narodowej Demokracji. Prasa lokalna, regionalna, środowiskowa, t. 4, red. E. Maj, A. Dawidowicz, Lublin 2013, s. 155−168. Dajnowicz M., Orientacje polityczne ludności polskiej północno-wschodniej części Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX wieku, Białystok 2005. Dobroński A., Rewolucja 1905–1907 w Łomżyńskiem, [w:] Z historii ruchu robotniczego w Polsce i regionie łomżyńskim, red. H. Białobrzeski, Łomża 1982, s. 43−83. Kotowski R., Między polityką a działalnością społeczną – Narodowa Organizacja Kobiet w dwudziestoleciu Międzywojennym, [w:] Działaczki społeczne, feministki, obywatelki…: samorganizowanie się kobiet na ziemiach polskich po 1918 roku (na tle porównawczym), t. 2, red. A. Janiak-Jasińska, K. Sierakowska, A. Szwarc, Warszawa 2009, s. 275−286. Rychterówna M., Pierwsze słowo honoru, [w:] Walka o szkołę polską. W 25-lecie strajku szkolnego, red. S. Drzewiecki ,Z. Łowicki i T. Wojeński, Warszawa 1930. Łossowski P., Problem przynależności południowej Suwalszczyzny w l. 1918−1920, „Acta Baltico-Slavica” nr 28, Wrocław 1987. Maj E., „Feminizm narodowy”, czyli o kobietach w Narodowej Demokracji, [w:] Feminizm, red. M. Marczewska-Rytko, D. Maj, M. Pomarański, Lublin 2015, s. 217−239. Wapiński R., „Obóz narodowy”, [w:] Życie polityczne w Polsce 1918–1939, red. J. Żarnowski, Wrocław 1985, s. 145−163. 23 2 (54) 23 42
|
|---|