Znanje i moć: zduhaći i zmijari u postmodernom, hibridnom društvu

• Main Author: Trbojević, Danilo
• Format: Conference Object
• Language: srp
• Published: Zagreb : Institut za etnologiju i folkloristiku 2023
• Subjects: Zduhać; Zmijar; hibridno društvo; Moć; znanje; baština; šamanizam; sami
• Online Access: https://www.ief.hr/wp-content/uploads/2023/05/Mitska-etno-i-druga-zivotinja.pdf; https://dais.sanu.ac.rs/123456789/15159; http://dais.sanu.ac.rs/bitstream/id/60735/knjizica.pdf; https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_dais_15159

Za vreme dugogodišnjih terenskih istraživanja na temu demonoloških predanja susretao sam se sa pomenima različitih motiva ili pojedinaca za koje se verovalo ili koji su za sebe verovali da poseduju posebne moći. Posredstvom znanja o zajednici, ali i u širem kontekstu, ti pojedinci su svoju moć, odnosno delovanje podredili (specifičnim) društvenim potrebama. Ipak, pomeni zduhaća su bili sve ređi u kontekstu borbe sa demonima atmosferskih pojava. Iako pomenuto možemo povezati sa uticajem modernih, državnih institucija i novih tehnologija na svakodnevnicu ruralnih zajednica u Srbiji, ideja “moći” ili posebnih pojedinaca tradicije seljaštva opstaje ili se prilagođava novim kontekstima. Upoznao sam veći broj zmijara, koji vođeni osećajem ili komunikacijom sa prirodom, pronalaze i “love” zmije. Motivi za hvatanje zmija nisu uvek isti, ali je pravilo da se one ne povrede, već da se premeste na područja koja lokalne zajednice smatraju poželjnim. Zanimljivo je da deo zmijara predstavlja potomke zduhaća, odnosno da su ti pojedinci “nasledili” moć svojih predaka, a sami razvili znanja i ciljeve svojeg delovanja. U izlaganju se analizira slučaj tri pojedinca koji svoj identitet, definisan nasleđenom moći i stečenim znanjem, performiraju u međusvetu prirode i kulture, odnosno života i smrti. Oni su po nasleđu, identitetu i znanju slični, ali po izvoru saznanja, načinu ovladavanja i performansu moći različiti. Analiza je usmerena ka razumevanju različitih faktora koji su identitete, uloge i statuse tih pojedinaca definisali na specifične načine, uvek kroz odnos prema zajednici i svetu, prirodi i kulturi, ali i tradiciji i modernosti. Tri pomenuta pojedinca predstavljaju hibridne identitetske i funkcionalne modele zasnovane na tradicijskim idejama, odnosno ulogama oblikovanima širim i užim društvenim, kulturnim i političkim promenama, presudnima u okolnosti promišljanja sopstva u postmodernom svetu ruralnih zajednica. During many years of field research on the subject of demonology traditions, I encountered the mentions of ...