| Summary: | Toplumun, toplumsal ve edebî hayatının hemen her alanına tesir eden din ya da inancı, resmî olarak başka bir din veya inanç ile değiştirilse de gayri resmî olarak; edebiyatta, sanatta, folklorda gücü oranında daha uzun yıllar ya da yüzyıllar yaşamaya devam etmektedir. Bu bağlamda Sibirya ve Orta Asya’dan başlayarak dünyanın değişik bölgelerinde varlığını sürdüren Şamanizm ile sözlü nesir anlatılardan olan masal arasındaki ilişki, Şamanın dinî ayinler esnasında, masal türündeki anlatıların icracısı olmasına kadar uzanmaktadır. Bu da Şamanın doğrudan veya dolaylı olarak masala dâhil olmasını kaçınılmaz hale getirmektedir. Şamanizme ait evren algısı, Şaman olma, kadın Şamanlar, Şamanın görevleri, ölüp dirilme, şekil değiştirme, kamlama, sağaltım, fal, vb. birçok unsur başta masallar olmak üzere halk edebiyatının diğer türleri içerisine aktarılarak günümüze kadar ulaşmıştır. Makalede, Türk Şamanizminin ve Şamanın, Türk dünyası masallarına hangi unsurları ile ne ölçüde yansıdığı üzerinde durularak; Altay, Azerbaycan, Baraba, Başkurt, Hakas, Kazak, Kazan-Tatar, Kırgız, Kırım-Tatar, Nogay, Özbek, Şor, Saha (Yakut), Tıva’dan derlenen masallardan seçilen örnekler üzerinden değerlendirilecektir Even if the religion or belief affecting almost every field of the social and literary life of a certain community is replaced officially with another religion or belief, it continues to live informally in art, literature and folklore for many years or centuries in proportion with its power. In this respect, the relationship between Shamanism surviving in various regions of the world by starting from Siberia and Central Asia and the folk tale, an oral prose narrative, dates back to the times when the Shaman became the performer of folktale-type narratives during religious rites. This inevitably enabled the Shaman to be involved in folktales directly or indirectly. Many elements related to Shamanism, such as the perception belonging to the universe of shamanism, being a Shaman, female shamans, a shaman’s duties, resurrection, transformation, kamlama (rituals), healing, fortune-telling, etc. have survived to the present day by having been transferred into various types of folk literature and especially the folktale. This article will focus on how and to what degree the Shaman and Turkish Shamanism are reflected in the folktales of the Turkish world with examples selected from the folktales of the Altai, Azerbaijan, Baraba, Bashkir, Khakas, Kazakh, Kazan-Tatar, Kirghiz, Kırım-Tatar, Nogai, Uzbek, Shor, Saha (Yakutia), Tyva.
|
|---|