Καφέ αρκούδα (Ursus arctos) και οδικά δίκτυα: Χωροχρονικά πρότυπα δραστηριότητας, κίνησης, επιλογής περιοχών και διασχίσεων του οδικού δικτύου

• Main Author: Ψαραλέξη, Μαρία Κωνσταντίνου
• Format: Text
• Language: Greek
• Published: Aristotle University of Thessaloniki 2016
• Subjects: Οδικό δίκτυο; Πρότυπα επιλογής; Ursus arctos; Road network; Selection patterns
• Online Access: https://dx.doi.org/10.26262/heal.auth.ir.287796; https://ikee.lib.auth.gr/record/287796

Τα οδικά δίκτυα αναγνωρίζονται ως μια από τις σημαντικότερες συνιστώσες κατακερματισμού των ενδιαιτημάτων και μείωσης της βιοποικιλότητας. Οι απαιτήσεις των μεγάλων θηλαστικών σε σχετικά αδιατάρακτες χωροκράτειες μεγάλης έκτασης, τα καθιστά ευάλωτα στην ανάπτυξη οδικών δικτύων. Επομένως, η διερεύνηση και μελέτη της ανταπόκρισής τους στα οδικά δίκτυα με στόχο την καλύτερη κατανόηση και διατήρησή τους, αποτελεί προτεραιότητα για τη διατήρηση των ειδών αυτών ειδικά υπό το πρίσμα της αναμενόμενης επέκτασης των οδικών δικτύων παγκοσμίως και κυρίως σε αδιατάρακτες φυσικές περιοχές. Διερευνήσαμε τη σχέση ενός αυστηρά προστατευόμενου είδους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, της καφέ αρκούδας (Ursus arctos), με το οδικό δίκτυο, χρησιμοποιώντας τηλεμετρικά δεδομένα από 16 αρκούδες στην ευρύτερη περιοχή των Γρεβενών. Εξετάσαμε τα πρότυπα κίνησης της αρκούδας ως προς την ταχύτητα και την κατεύθυνση, όπως και τη διαφοροποίηση σε φάσεις έντονης και χαμηλής δραστηριότητας. Προσπαθήσαμε να αναγνωρίσουμε πρότυπα, τα οποία και συσχετίσαμε με το οδικό δίκτυο της περιοχής. Σύμφωνα με τα ευρήματά μας, οι αρκούδες αντιδρούν με ποικίλο τρόπο απέναντι στο οδικό δίκτυο και παράγοντες όπως το φύλο, η ηλικία, το μέγεθος, αλλά και η ιδιοσυγκρασία του ζώου φαίνεται να σχετίζονται με αυτήν τη συμπεριφορά. Παρατηρούμε ότι σημαντικό ρόλο στα παρατηρούμενα πρότυπα παίζουν η εποχικότητα και ο κιρκάδιος κύκλος. Οι αρκούδες στην περιοχή μελέτης είναι πιο δραστήριες κατά το σούρουπο και βράδυ, ως απόκριση στην ημερήσια ανθρώπινη δραστηριότητα και όχληση. Πιο έντονη δραστηριότητα αλλά και χρήση του οδικού δικτύου (διάσχιση και εγγύτητα σε αυτό) καταγράφονται στην αρχή και τέλος της θερινής περιόδου (Μάιος – Ιούνιος και Αύγουστος – Σεπτέμβριος) και κατά τις απογευματινές ή βραδινές ώρες. Οι ημερήσιες διασχίσεις που εντοπίστηκαν, καταγράφονται σε υψηλότερα ποσοστά κυρίως σε ζώα με μικρότερες πυκνότητες οδικού δικτύου στην επικράτειά τους. Η κίνηση σε σχέση με το οδικό δίκτυο συνδέεται έντονα με το ενδιαίτημα, τα τροφικά διαθέσιμα (ποσότητα, ποιότητα, θέση) και την ανθρώπινη δραστηριότητα. Δεν είναι όμως απολύτως ξεκάθαρη η σχέση της καφέ αρκούδας με τους διαφορετικούς τύπους οδικού δικτύου, αφού σε άλλες περιπτώσεις φαίνεται να απωθείται και σε άλλες να έλκεται από αυτό. Οι 16 αρκούδες που μελετήσαμε φαίνεται να διατηρούν μια μέση απόσταση 400 μέτρων από το οδικό δίκτυο, με τις μικρότερες αποστάσεις να αφορούν το δασικό – αγροτικό οδικό δίκτυο. Περαιτέρω διερεύνηση της απόκρισης της καφέ αρκούδας στα οδικά δίκτυα, με τη χρήση επιπλέον συσχετισμών και αναλύσεων, θα μας επιτρέψει να κατανοήσουμε καλύτερα τη συμπεριφορά της καφέ αρκούδας και να σχεδιάσουμε τα κατάλληλα διαχειριστικά εργαλεία για την προστασία της. : Transportation infrastructure is recognized as one of the most important drivers for landscape fragmentation and biodiversity loss. The needs of large mammals for broad, relatively undisturbed areas renders them vulnerable to transportation infrastructure development. Thus, studies aiming to investigate their response to road networks should become a priority, in order to better understand and protect them, especially under the prism of the extensive worldwide road expansion, which is anticipated in the years to come. We investigated the relationship between a European priority species, the brown bear (Ursus arctos), and the road network, using telemetry data of 16 bears in the area of Grevena, Greece. We examined the bear movement patterns in regards to speed and direction, as well as the alterations between high and low activity. We tried to determine patterns which we correlated with the spatial patterns of the road network. Our findings support that bears react with a variety of manners to roads, and this behavior seems to correlate to several factors, i.e. sex, age, size and each bear’s individual “personality”. Seasonality and circadian cycle also play an important role in every pattern that has been recorded. We confirmed that bears in this area are crepuscular and nocturnal with highest activity levels around the evening and night, as a response to human activity and disturbance during the day. Activity levels and road network usage (proximity and crossings) are highest during the start and end of summer (May – June and August – September) and during the evening or night. High percentages of road crossings during the day are recorded in animals with low road density in their home ranges. Movement patterns in response to road networks are strongly correlated with habitat, food sources (abundance, quality, location) and human activities. The relationship between brown bears and road networks is not absolutely clear, as bears seem to be attracted to roads, in some cases, while showing avoidance behavior in others. The studied bears have a mean distance of 400 m from the transportation network, with the minimum distances referring to the agro – forestry road network. Further investigation of the brown bear response to transportation networks, using supplementary methods and data, will enable us to better understand bear behavior and design effective conservation actions.