Ζητήματα κυριαρχίας στο έδαφος της Ανταρκτικής:

• Main Author: Κυπριώτης, Αιμίλιος Γεωργίου
• Format: Text
• Language: Greek
• Published: Aristotle University of Thessaloniki 2014
• Subjects: Ανταρκτική; Κυριαρχία; Έδαφος; Antarctica; Sovereignty; Territory; Antarctic; The Antarctic; Antarc*
• Online Access: https://dx.doi.org/10.26262/heal.auth.ir.135479; https://ikee.lib.auth.gr/record/135479

Η Ανταρκτική ανακαλύφθηκε προς το τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα, εποχή κατά την οποία υπήρχαν ακόμη εδάφη άγνωστα. Το γόητρο της κατάκτησης και η διαδικασία αποικιακής εξάπλωσης των ευρωπαϊκών κρατών κινητοποίησαν τις πρώτες εξερευνητικές αποστολές, ναυτικές και χερσαίες. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, η κρατική παρουσία στην περιοχή έχει εκφραστεί με μια ποικιλία δραστηριοτήτων κυρίως επιστημονικού και οικονομικού ενδιαφέροντος. Αυτές οι δράσεις αποκρυσταλλώθηκαν με την έγερση επίσημων αιτημάτων κυριαρχίας από επτά κράτη, σε σχέση με τμήματα του ανταρκτικού εδάφους. Τα αιτούντα κράτη επικαλούνται διάφορες θεωρητικές κατασκευές και προβαίνουν σε μονομερείς πράξεις για να υποστηρίξουν τις αξιώσεις κυριαρχίας τους στην περιοχή. Οι κρατικές βλέψεις έχουν σχηματοποιηθεί στη βάση της θεωρίας των τομέων. Ωστόσο, καμία δεν αναγνωρίζεται ως νομικά έγκυρη, σύμφωνα με τη νομική κατάσταση του εδάφους της. Συγκεκριμένα, οι κανόνες διεθνούς δικαίου που ρυθμίζουν την κτήση εδαφικής κυριαρχίας και την επίλυση εδαφικών διαφορών απαιτούν την επίκληση εδαφικών τίτλων σε συνδυασμό με αποτελεσματική κατάληψη και έλεγχο. Στο ιδιόμορφο περιβάλλον και το πολικό κλίμα της ηπείρου, το κριτήριο αυτό δεν μπορεί να καταφαθεί. Αντίθετα, η νομική όψη που φαίνεται να επικρατεί θεωρεί την Ανταρκτική ως παγκόσμιο κοινό χώρο. Μέσα από την υπογραφή της συνθήκης για την Ανταρκτική (1959), τα κράτη αποφάσισαν να παραμερίσουν το σκόπελο των εδαφικών διεκδικήσεων. Με αφετηρία αυτή τη συνθήκη έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα συνδεδεμένων συμβάσεων, μέτρων και αποφάσεων για την διακυβέρνηση των σχέσεων και δραστηριοτήτων στην περιοχή. Τα βασικά του χαρακτηριστικά συναρτώνται με τους στόχους που επιδιώκουν τα κράτη και αποτελούν επιμέρους εκφάνσεις της έλλειψης κυριαρχίας. Ως θεμέλιο όλου του συστήματος λειτουργεί το άρθρο IV της συνθήκης, το οποίο παγώνει τα υφιστάμενα αιτήματα. Η νομική αυτή λύση δεν θεωρείται σταθερή, παρά την επιτυχία του καθεστώτος για διάστημα μεγαλύτερο των πέντε δεκαετιών. Ειδικότερα, το ζήτημα της κυριαρχίας ανακινείται από δύο κύριες επιδιώξεις των κρατών, αφενός την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων της ηπείρου και αφετέρου την περιβαλλοντική προστασία. Οποιαδήποτε μελλοντική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου ενδέχεται να καταλήξει σε διατύπωση κυριαρχικών αξιώσεων από όσα κράτη αναλάβουν εξορυκτικές δραστηριότητες. Έτσι, ως εναλλακτική πρόταση για την διαχείριση των ανταρκτικών πόρων έχει προβληθεί η αρχή της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας. Τέλος, με την προσθήκη του πρωτοκόλλου για την περιβαλλοντική προστασία το 1991, απαγορεύεται η εξόρυξη ως το 2048 και η αξία της διατήρησης του περιβάλλοντος επηρεάζει κάθε κρατική δραστηριότητα στην Ανταρκτική : Antarctica was discovered throughout the late part of the eighteenth century, a period when there were still unexplored lands. The glory of the acquisition of sovereignty during the external expansion and empire building of the European nations motivated the first naval and territorial expeditions. Despite the treacherous and turbulent circumstances, states have been actively engaged in various activities, mainly scientific and economic. The liquid political situation was crystallized with the formal claiming of sovereignty over certain portions of the antarctic territory by seven states. The claimant states have employed various legal concepts and unilateral acts as methods to support the establishment of sovereignty in the region. These territorial rivalries are encompassed in the sector theory. However, this political division of the antarctic continent is not internationally recognized as legally valid. According to the international legal rules for deciding sovereignty disputes, the key criterion required as a basis of territorial sovereignty is a nominal title completed by effective occupation and control. In the harsh antarctic climate, the qualifications demanded for the actual possession of territory cannot be accomplished. On the contrary, the most prevailing legal aspect of Antarctica is currently that of a global commons. The Antarctic Treaty (signed in 1959) tries to set aside the problem of the respective territorial claims. On the basis of this treaty the Antarctic Treaty System has emerged. It consists of a number of interrelated conventions, measures and decisions adopted in order to manage the international relations and state activities over the region. The article IV of the Antarctic Treaty endorses the suspension of the rival claims, which is the cornerstone of the whole system. Its fundamental characteristics are dependant on the purposes and principles of the treaty and constitute specific forms of the legal absence of sovereignty. The solution of article IV is not considered stable, in spite of the successful function of the regime during over fifty years. In particular, the agreement on freezing the territorial claims is questioned by two major governmental aims in the area, the exploitation of mineral resources and the environmental conservation. Any future discussion on mining or extracting minerals has the potential to trigger the conflict on sovereignty. The application of the principle of common heritage of humankind has been proposed as an alternative regime for the management of the antarctic resources. Finally, the Protocol on environmental protection to the Antarctic Treaty (in force since 1998) introduced an indefinite mining ban, subject to review on 2048. Thus, the value of protecting the Antarctic environment affects all the activities conducted in the region.