«ДЕВОН-УЛ-АДАБ»-И ФОРОБӢ ВА ТАЪСИРИ ОН БА ФАРҲАНГНИГОРИИ ФОРСӢ-ТОҶИКӢ ... : “DIVAN AL-ADAB” BY FARABI AND HIS INFLUENCE TO THE PERSIAN-TAJIK LEXICOGRAPHY ...

• Main Author: Ғиёсов Нурулло Исматович
• Format: Text
• Language: unknown
• Published: Вестник Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики. Серия гуманитарных наук 2023
• Subjects: фараҳангнигорӣ; фарҳангҳои дузабонаи арабӣ-форсӣ тоҷикӣ; “Девон-ул-адаб”-и Форобӣ; меъёрҳои тадвини фарҳангҳо; ташаккули фарҳангҳои дузабонаи арабӣ-тоҷикӣ; lexicography; Arabic-Persian Tajik bilingual dictionary; “Divan al-adab” by Farabi; formation principles of dictionaries; formation of Arabic-Tajik bilingual dictionaries; sami
• Online Access: https://dx.doi.org/10.24412/2413-2004-2023-4-42-52; https://cyberleninka.ru/article/n/devon-ul-adab-i-forob-va-tasiri-on-ba-far-angnigorii-fors-to-ik

Омилҳои пайдоиш ва рушди фарҳангҳои дузабонаи арабӣ-тоҷикӣ (форсӣ) баррасӣ шудааст. Исбот шудааст, ки он ҳамчун падидаи илмӣ зери таъсири фарҳангнигории арабӣ ба вуқуъ омадааст. Марҳалаҳои шаклгирии фаршангнигории арабӣ мавриди таҳқиқ қарор гирифтааст. Зикр гардидааст, ки дар марҳалаҳои ташаккул ва рушди он ду навъи фарҳангҳо ба вуҷуд омаданд: 1. Фарҳангҳои мавзуӣ-маъноӣ 2. Фарҳангҳои таҳлилӣ-морфологӣ. Сабабҳо ва омилҳои пайдо шудани чунин фарҳангҳо ва хусусиятҳои лексикографии онҳо дар мисоли чунин фарҳангҳо, аз қабили “Ғароиб-ул-Қуръон”, «Девон-ул-адаб»-и Форобӣ, «Ас-сомӣ фӣ-л-асомӣ»-и Абулфазли Майдонӣ, «Китоб-ул-масодир»-и Завзанӣ, «Тоҷ-ул-масодир»-и Абуҷаъфари Байҳақӣ, «Муқаддимат-ул-адаб»-и Замахшарӣ, «Қонун-ул-адаб»-и Тифлисӣ ва ғайраҳо матраҳ шудааст. Мулоҳизае мудаллал сохта шудааст, ки дар ташаккул ва рушди минбаъдаи фарҳангнигории дузабона нақши фарҳангҳои тафсирии арабӣ ва, пеш аз ҳама, “Девон-ул адаб”Форобӣ бисёр муассир аст. Бисёре аз масоили таърихи ташаккул ва рушди минбаъдаи ин равияи ... : The article dwells on the problem of the formation and development of bilingual Arabic-Tajik (Persian) dictionaries, proves that this process as a scientific phenomenon was formed under the influence of the traditions of Arabic lexicography, and examines the stages of the formation of Arabic lexicography. It is noted that during the development of bilingual lexicography, two types of Arabic-Tajik translation dictionaries appeared: 1. Dictionaries with the lexical-semantic principle of grouping words. 2. Dictionaries with an analytical-morphological principle of grouping words. The reasons and factors for the emergence of such dictionaries and their lexicographical features are revealed using the example of the dictionaries “Divan al-adab” by Farabi, “As-Sami fi-l-asami” by Abu-l-Fadl Maidani, “Kitab al-masadir” by Zauzani, “Taj al -masadir" by Baykhaki, "Muqaddimat al-adab" by Zamakhshari, "Qanun al-adab" by Tiflisi, etc. The thesis is substantiated that the emergence and development of bilingual ...