Şemsettin Sami'nin hayatı, edebi kişiliği ve eserleri üzerine bir inceleme

• Main Author: Öztürk, Muammer
• Other Authors: Çağın, Sabahattin, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Format: Doctoral or Postdoctoral Thesis
• Language: Turkish
• Published: Ege Üniversitesi 2014
• Subjects: Yeni Türk Edebiyatı A.B.D; Besa; sami
• Online Access: https://hdl.handle.net/11454/7833

Telif ve tercüme edebî eserleri, dil ve sözlükçülük sahasındaki yetkin çalışmalarıyla Osmanlı düşünce ve edebiyatının önemli isimlerinden olan Şemsettin Sami, 1 Haziran 1850 tarihinde Yanya vilayetinin Ergiri sancağının Permedi kazasında Dağlı nahiyesinin merkezi olan Fraşer köyünde dünyaya gelir. Öğrenimini Yanya'nın en iyi okullarından olan Zossima Skoli'de birden çok Batı dilini, pozitif bilimleri öğrenerek tamamlayan yazar, İstanbul'a gelir ve Matbuat Kalemi'nde çalışmaya başlar. İstanbul'un önde gelen aydınlarıyla birlikte olan yazar, Hadika, Siraç, Muharrir gibi yayın organlarında çalışır. Yine bu yıllarda Batı dillerinden özellikle Fransızcadan tarihi eserler ve tiyatrolar tercüme edip Türk edebiyatının ilk roman denemelerinden olan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat'ı yayımlar. Bir müddet sonra kendi başına Sabah, Tercüman-ı Şark gazetelerini ve Aile, Hafta dergilerini çıkarır. Gazetecilik faaliyetlerine devam eden yazar Besa yahut Ahde Vefa, Seydi Yahya ve Gave adıyla üç tiyatro eseri yayımlar. Gazetecilik ve edebi faaliyetlerine Tercüman-ı Şark gazetesiyle ara veren, genel okura hitap eden Cep Kitapları serisinden Medeniyet-i İslamiye, Gök, Yer, İnsan, Kadınlar, Esatir adlı kitapçıkları yayımlar. Ansiklopedist kimliğiyle bu eserleri yayımlayan Şemsettin Sami'nin yazı hayatında bu tarihten sonra dil ve sözlük çalışmaları dönemi başlar. Kamus-ı Fransevî, Küçük Kamus-ı Fransevî, Kamusü'l- a'lam, Kamus-ı Arabî, Kamus-ı Türkî adıyla sözlükler yayımlar. Kamusü'l- a'lam ilk ansiklopedilerimizdendir , Kamus-ı Türkî ise ilk defa bir sözlükte "Türk" adının kullanılması, günlük hayattaki kelimeleri içermesi yönüyle, tertip ve düzen bakımından getirdiği yeniliklerle düşünce hayatımızdaki yerini almıştır. Yazar, ömrünün son yıllarında Türkçenin ilk dönem yazılı kaynaklarından olan Orhun Abideleri ve Kutadgu Bilig üzerine çalışmalar yapmış, Türkçenin sorunları üzerine sistemli makaleler yazmıştır. Arnavut dili ve kültürüne de katkılar yapan yazar, 18 Haziran 1904'te İstanbul'da vefat etmiştir.