Ötüken yış bahsine ilave: Varenglerin yolundaki Rusya dağları

• Main Author: Karatay Osman
• Other Authors: Ege Üniversitesi
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: 2009
• Subjects: Dil Bilim; Gora; Rus’; Valday; dvina
• Online Access: https://hdl.handle.net/11454/12759; https://app.trdizin.gov.tr/makale/TVRBeE5qWTBOQT09

İskandinavya’dan Karadeniz’e gelen Varenglerin yolunu tarif eden 10. yy’dan bir Bizans kaynağı, Batı Rusya’da hafif yükseltiler dışında dağlık olmasının sözkonusu olmadığını bildiğimiz bir bölgede dağlardan bahsetmektedir. Buranın şimdiki Smolensk kenti yakınlarındaki Valday Tepeleri bölgesi olduğunu tahmin ediyoruz. Bu önemli ve ormanlık bölgeden dört büyük nehir, İdil, Dnyeper, Batı Dvina ve Lovat kaynaklarını alırlar. Burada bir dil meselesiyle karşı karşıyayız. Doğu Slavları da diğer pek çok millet gibi hem dağ, hem de ormanı aynı kelime ile (burada gora) adlandırıyorlardı. Bu, Türklerin erken kayıtlarında karşımıza çıkan Ötüken Yış kullanımına benzemektedir. Yış kelimesi aslında ‘orman’ anlamına gelmektedir, fakat Ötüken ile birlikte kullanıldığı durumlarda ‘memleket’ manasını vermekte, başka durumlarda da çoğunlukla ‘dağ’ anlamına gelmektedir. Gora kelimesi tüm Slav dillerinde ‘dağ’, Bulgarcada ise ‘orman’ demektir. Bu iki kullanımın bir araya geldiği bazı kökler mevcut olmalıdır. Burada incelenen örnekte Doğu Slavlarının erken dönem dilinde bu durumla ile muhatabız. A Byzantine source from the X century (De Administrando Imperio), by telling about how the Nordic Varengs used to come to Black Sea, mentiones some mountains in Western Russia, which is only a flat plain with rare heightnesses that cannot be classified as mountain. The mentioned region seems to be the Valdai hills around the western Russian city Smolensk, from where stems the great rivers Volga, Dnieper, Western Dvina and Lovat’. Here is a phylological question: Early Slavs called both forest and mountain as gora, as done by many other nations, and as it is the case with the Early Turkic place name Ötüken Yısh. The second word originally means ‘forest’, but in the Ötüken case it is simply ‘land’, while in majority of cases it defines ‘mountains’. The word gora means ‘mountain’ in all Slavic languages, and ‘forest’ in Bulgarian. There should be some roots, where these two usages come together. This is reflected in the language of Early Medieval Eastern Slavs.