Mona Lisa – ikona sztuki – ikona (pop)kultury. Problem dzieła sztuki wobec „zjawiska pełności” José Ortegi y Gasseta

• Published in: Pogranicze. Studia Społeczne
• Main Author: Lewicka, Barbara
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Polish
• Published: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2018
• Subjects: Gioconda; José Ortega y Gasset; Leonardo da Vinci; pop culture; sociology of art; Bunt; Forbes; Monroe; Ortega; Polska; sami
• Online Access: http://hdl.handle.net/11320/7961; https://doi.org/10.15290/pss.2018.34.02

The author adopts the theoretical ideas of a Spanish social philosopher José Ortega y Gasset to analyse the contemporary processes that occur between the artistic culture and the massified everyday life. Referring to the category of “the phenomenon of the fullness”, outlined in a book The Revolt of the Masses, she describes a variety of social reactions to one of the most famous works of art – the portrait of the Gioconda by Leonardo da Vinci. The events of the last hundred years (from a theft in 1911, to two foreign travels, to the appearance in Dan Brown’s bestseller The Da Vinci Code) have made the artwork not only an icon of the artistic world, but, above all, a star of the mass culture. The museum space where Giaconda is displayed is regularly filled with crowds. For many, a selfie in front of the painting is a must-have souvenir from a trip to Paris. At the same time, the Gioconda is a heroine of Internet memes and decorative imprints on mugs, T-shirts, or bags. The author uses a selection of mostly classical theoretical concepts to support her thesis that “the Gioconda phenomenon” is an exemplification of José Ortega y Gasset’s vision of the revolting masses. Uniwersytet Śląski Antczak Ł. (2010), Teoria sztuk plastycznych u Ortegi y Gasseta, „Studia z Historii Filozofii”, nr 1. Arendt H. (1994), Między czasem minionym a przyszłym, Warszawa. Bastek G. (2010), Historia jednego obrazu. La Gioconda, „Dwutygodnik.com. Strona Kultury”, wyd. 22, http://www.dwutygodnik.com/artykul/818-historia-jednego-obrazu-la-gioconda.html, [23.09.2018]. Bastek G. (2016), Mona Lisa: Najbardziej irytujący obraz świata, „Newsweek” 2013, nr 10, https://www.newsweek.pl/wiedza/historia/mona-lisa-gioconda-leonado-da-vinci-popularnosc-i-historia-arcydziela/dcf446c, [23.09.2018]. Baudrillard J. (2005), Symulakry i symulacja, Warszawa. Bauman Z. (1994), Ponowoczesne wzory osobowe, [w:] Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Warszawa. Bauman Z. (2008), Bauman o popkulturze. Wypisy, Warszawa. Bourdieu P. (2001), Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Kraków. Bourdieu P. (2005), Dystynkcja. Społeczne krytyka władzy sądzenia, Warszawa. Burzyńska A.R. (2009), Projekt: persona. Sekcja na Marilyn Monroe, „Dwutygodnik.com. Strona Kultury”, wyd. 03, http://www.dwutygodnik.com/artykul/93-projekt-persona-sekcja-na-marilyn-monroe.html, [23.09.2018]. Czerwiński M. (1978), Samotność sztuki, Warszawa. Czyżewski M. (2012), Socjologia wobec kultury – uwagi na marginesie koncepcji Antoniny Kłoskowskiej, „Przegląd Socjologiczny”, t. 61, nr 3. Eurobarometer 2013, Cultural Access and Participation, http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_399_en.pdf, [23.09.2018]. Fiske J. (1997), Postmodernizm i telewizja, [w:] A. Gwóźdź (red.), Pejzaże audiowizualne, Kraków. Gaj R. (2007), Ortega y Gasset, Warszawa. Gay P. du et al. (2013), Doing Cultural Studies: The Story of the Sony Walkman, Londyn. Gelfand A. (2013), Today in Met History: February 4, http://www.metmuseum.org/blogs/now-at-the-met/features/2013/today-in-met-history-february-4, [23.09.2018]. Golka M. (1996), Socjologiczny obraz sztuki, Poznań. Gombrowicz W. (2013), Dziennik 1953-1969, Kraków. Górski E. (1982), Jose Ortega y Gasset i kryzys ideologii hiszpańskiej, Wrocław. Hockney D., Gayford M. (2016), Historia obrazu, Poznań. Jackiewicz A. (1974), Studia z teorii filmu i telewizji. Polska myśl filmowa do roku 1939, Wrocław. Kłoskowska A. (1980), Kultura masowa. Krytyka i obrona, Warszawa. Krawczyk M. (2011), Czego brakuje sztuce współczesnej? Kuspit i Baudrillard, „Estetyka i Krytyka”, t. 21, nr 2. Leszczyna D. (2008), José Ortega y Gasset – prorok brzasku, „Diametros”, nr 16. Lewicki L. (1981), Kradzież w Luwrze, „Panorama”, nr 41 (1431). Lichfield J. (2005), The moving of the Mona Lisa, „The Independent”, 2 kwietnia, http://www.independent.co.uk/news/world/europe/the-moving-of-the-mona-lisa-530771.html, [23.09.2018]. Lipski A., Łęcki K. (1992), Perspektywy socjologii artystycznej, Warszawa. Luwr najczęściej odwiedzanym muzeum na świcie (2012), http://www.polskieradio.pl/5/3/Artykul/748794,Luwr-najczesciej-odwiedzanym-muzeum-na-swiecie, [23.09.2018]. Luwr wciąż najpopularniejszym muzeum na świecie (2015), „Forbes”, 7 stycznia, https://www.forbes.pl/life/sztuka/luwr-wciaz-najpopularniejszym-muzeum-na-swiecie/t0kjc7g, [23.09.2018]. Macdonald D. (2002), Teoria kultury masowej, [w:] Cz. Miłosz (red.), Kultura masowa, Kraków. Markiewicz R. (2015), Wariacje na temat „Mony Lisy”, lookreatywni.com, 17 czerwca, http://lookreatywni.pl/kategorie/kultura/prof-dr-hab-ryszard-markiewicz-wariacje-artystyczne-mona-lisa, [23.09.2018]. Matuchniak-Krasuska A. (2010), Zarys socjologii sztuki Pierre’a Bourdieu, Warszawa. Ortega y Gasset J. (1980), Dehumanizacja sztuki i inne eseje, Warszawa. Ortega y Gasset J. (1982), Bunt mas i inne pisma socjologiczne, Warszawa. Peterson R., Kern R. (1996), Changing Highbrow Taste: From Snob to Omnivore, „American Sociological Review”, nr 5. Polit K. (2005), Kryzys cywilizacji Zachodu w myśli Jose Ortegi y Gasseta, Lublin. Poprzęcka M. (1998), O złej sztuce, Warszawa. Sassoon D. (2001), Mona Lisa: the Best Known Girl in the Whole Wide World, „History Workshop Journal”, nr 51. Sontag S. (2009), O fotografii, Kraków. Szacki J. (1982), Wstęp, [w:] Ortega y Gasset J. (1982), Bunt mas i inne pisma socjologiczne, Warszawa. Tatarkiewicz W. (1973), Historia estetyki, Warszawa. The Beatles. Antologia. Sami o sobie (2000), Warszawa. Vasari G. (1980), Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, Warszawa. Vogel C. (2009), On a Mission to Loosen Up the Louvre, „New York Times”, 9 października, http://www.nytimes.com/2009/10/11/arts/design/11voge.html, [23.09.2018]. Wróblewski M. (red.) (2012), Kultura i hegemonia. Antologia tekstów szkoły z Birmingham, Toruń. Zolner F. (2005), Leonardo, Koln. Żygulski K. (1966), Socjologia filmu, Warszawa. 19 44