Wzorzec służącej propagowany na łamach katolickiego czasopisma „Przyjaciel Sług” na przełomie XIX i XX w.

• Published in: Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych
• Main Author: Morawska, Joanna
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Polish
• Published: Wydawnictwo HUMANICA Instytut Studiów Kobiecych 2017
• Subjects: czasopisma katolickie; Przyjaciel Sług; służba domowa; wzorzec osobowy służącej; prasa krakowska; Catholic magazines; housemaids; servants; role model; morality; Cracow magazines; sami
• Online Access: http://hdl.handle.net/11320/6172; https://doi.org/10.15290/cnisk.2017.02.03.02

Artykuł przygotowano opierając się na wydawanym od 1897 r. w Krakowie miesięczniku „Przyjaciel Sług”, który skierowany był do służby domowej. Przez swój katolicki charakter stał on na straży moralności adresatów, propagując jednocześnie wizerunek służącej jako osoby pracowitej, uległej i pobożnej. Ów model miał jednak charakter postulatywny, dlatego niemożliwe jest stwierdzenie, na ile znalazł on swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości. Był on jednak odpowiedzią środowisk katolickich na dostrzegany przez nie upadek moralny tej części społeczeństwa oraz próbą pomocy młodym dziewczętom w przystosowaniu się do często nowej dla nich rzeczywistości miejskiej. Służba domowa była również grupą zawodową, która pomimo swojej powszechności wielokrotnie była niedostrzegana przez jej ówczesnych chlebodawców. Czasopismo miało stanowić więc wsparcie dla czytelniczek w codziennej pracy i w konfliktach z „Państwem”. The following article was prepared on the basis of information contained in “Przyjaciel Slug” (Servants’ Friend), a monthly magazine issued in Cracow since 1897. It was directed to housemaids and by its Catholic character, it aimed at upholding the recipient’s morality. It promoted a role model of a servant as a hard-working, compliant and devout person. However, the model had a rather wishful nature, so it is not possible to ascertain to what extent it was reflected in reality. Nonetheless, the content of the magazine was a response of Catholic backgrounds to the moral decline of that social group, and an attempt the help young girls to adapt to urban life, which was often new to them. Servants as a profession, were very common in the 19th and early 2oth century, yet quite often ignored by their employers. The magazine was supposed to support readers in everyday work as well as in their conflicts with “Mr. and Mrs.” [e-mail] Joanna Morawska – doktorantka, w 2017 r. podjęła studia doktoranckie na Uniwersytecie Szczecińskim. Zainteresowania badawcze oscylują wokół historii społecznej XIX w. ze szczególnym uwzględnieniem historii kobiet. Laureatka stypendium Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego za wybitne osiągnięcia w roku akademickim 2016/2017. Uniwersytet Szczeciński Cierpliwość w chorobie, „Przyjaciel Sług” 6.07.1902, nr 7. Cierpliwość w pokusach i upadkach, „Przyjaciel Sług” 2.11.1902, nr 11. Cierpliwość w przykrościach, „Przyjaciel Sług” 5.09.1902, nr 9. Do moich Przyjaciółek, „Przyjaciel Sług” 1.05.1898, nr 5. Dopomagaj krewnym, gdy sami na potrzeby swoje zarobić nie mogą, „Przyjaciel Sług” 7.08.1898, nr 8. Jak Cię widzą, tak Cię piszą, „Przyjaciel Sług” 2.12.1902, nr 12. Jak się trzeba godzić do służby, „Przyjaciel Sług” 5.06.1898, nr 6. Jakie rozrywki przystoją poczciwej słudze?, „Przyjaciel Sług” 5.04.1903, nr 4. Kto żałuje grosza trudu, ten poniesie talar szkody, „Przyjaciel Sług” 7.10.1900, nr 10. Łagodność, „Przyjaciel Sług” 7.07.1901, nr 7. Moja stara, „Przyjaciel Sług” 2.09.1900, nr 9. O oszczędności, „Przyjaciel Sług” 3.02.1901, nr 2. O roztropności, „Przyjaciel Sług” 2.12.1900, nr 12. O uprzejmości czyli grzeczności, „Przyjaciel Sług” 6.11.1898, nr 11. O wstrzemięźliwości, „Przyjaciel Sług” 6.01.1901, nr 1. Od wydawnictwa, „Przyjaciel Sług” miesięczny dodatek do czasopisma „Grzmot”, 12.12.1897, nr okazowy. Ostatnia wola matki, „Przyjaciel Sług” 2.01.1898, nr 1. Ostatnia wola matki, „Przyjaciel Sług” 6.03.1898, nr 3. Posłuszeństwo sług dla chlebodawców, „Przyjaciel Sług” 7.08.1904, nr 8. Rady dla dziewcząt zostających w obowiązkach, „Przyjaciel Sług” 5.04.1903, nr 4. Skarbniczka nauk dla sług, „Przyjaciel Sług” 2.01.1898, nr 1. Skarbniczka nauk dla sług, „Przyjaciel Sług” 1.05.1898, nr 5. Skromność w jedzeniu, „Przyjaciel Sług” 7.04.1901, nr 4. Skromność, „Przyjaciel Sług” 7.04.1901, nr 4. Słówko o uczciwości, „Przyjaciel Sług” 2.06.1901, nr 6. Strzeż się kłamstwa, „Przyjaciel Sług” 2.10.1898, nr 10. Ś.P. Adela Dziewicka, „Głos Dziewcząt Polskich”, kwiecień–czerwiec 1929, nr 2. Ziarna złote, „Przyjaciel Sług” 2.06.1901, nr 6. Dormus Katarzyna, Problematyka wychowawczo-oświatowa w prasie kobiecej zaboru austriackiego w latach 1826–1918, Warszawa : IHN PAN, 2006, ISBN 83-86-06262-2. Kaleta Andrzej, Stanowisko władz kościelnych wobec ruchu ludowego w Galicji na przykładzie społecznej i wydawniczej działalności księdza Stanisława Stojałowskiego, „Toruńskie Studia Bibliologiczne” 2013, nr 2 (11), s. 121–134, ISSN 2080-1807. Krasińska Izabela, Kształcenie żeńskiej służby domowej w świetle „Przyjaciela Sług” (1897–1918), „Human Studies. Series of Pedagogy [„Людинознавчі студії. Серія: Педагогіка”] 2017, nr 4 (36), s. 146–155. Panek Bronisław, Krakowskie organizacje charytatywne w latach 1918–1939, Kraków : Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1986. Piotrowska-Marchewa Monika, „Trzech masz wrogów, którzy czyhają na zabicie twej duszy.”. Zagrożenia moralne w ujęciu polskich poradników i prasy dla służby domowej na przełomie XIX i XX wieku [w:] Kobieta i rewolucja obyczajowa. Społeczno-kulturowe aspekty seksualności. Wiek XIX i XX, red. Anna Żarnowska, Andrzej Szwarc, Warszawa : DiG, 2006, s. 247–263. Poniat Radosław, Służba domowa w miastach na ziemiach polskich od połowy XVIII do końca XIX wieku, Warszawa : DiG, 2014, ISBN 978-83-7181-819-6. Leon XIII, Rerum novarum [online], [Dostęp: 28.01.2017]. Dostępny w World Wide Web: <http://bit.ly/2hJeQOd>. 2(3) 23 40