| Summary: | Globalne ocieplenie i związana z nim groźba katastrofy klimatyczno-ekologicznej, kładącej kres nie tylko cywilizacji, jaką znamy, ale możliwości przetrwania życia na Ziemi – to bez wątpienia problem arcyważny także dla filozofii. Ma nie tylko ogromny ciężar egzystencjalny i moralny. Obejmuje również pytania należące do wszystkich filozoficznych subdyscyplin, poczynając od pytań natury ontologicznej czy wprost metafizycznej (co o samym bycie – mechanizmach przyrody, rozumności lub nierozumności ewolucji – mówi możliwość unicestwienia lub samounicestwienia się jego najbardziej złożonej postaci?), epistemologicznej (co i w jaki sposób, z jaką dozą pewności możemy wiedzieć, diagnozować i przewidywać, na czym polega racjonalność twierdzeń przyjmowanych w naukach przyrodniczych odnośnie do globalnego ocieplenia?), historiozoficznej (w jaki sposób na ewolucję przyrody i ekosystem wpływała ludzka historia?), antropologicznej (jakiego rodzaju bytem jest człowiek, jakie jest jego miejsce w przyrodzie i jego faktyczny na nią wpływ?), kończąc na najbardziej szczegółowym poziomie refleksji natury społeczno-ekonomicznej i społeczno-politycznej (jak organizacja życia społecznego, ustrój gospodarczy i polityczny wpływają na stan przyrody i klimatu?). Zawarte w niniejszej publikacji eseje dotykają większości tych zagadnień. Z jednym bodaj znaczącym wyjątkiem: brakuje tu analizy i refleksji epistemologicznej. Autorzy przyjmują bowiem, że ustalenia i przewidywania współczesnych nauk przyrodniczych w sprawie ocieplania się klimatu i związanych z tym zagrożeń nie wymagają dalszych uzasadnień. Michał Krot - Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filozofii Ewa Lech - Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych Paweł Falkowski - Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filozofii Karol Polecki - Uniwersytet w Białymstoku. Instytut Filozofii Michał Krot - krotmichal@gmail.com Adamczyk M., Formalna czy materialna ochrona środowiska? Wstęp do dyskusji, w: M. Adamczyk, J. Karaźniewicz, K. Pruszkiewicz-Słowińska (red.), Karnoprawne aspekty ochrony środowiska – wyzwania dla teorii i praktyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2017. Adorno Th.W., Nowy prawicowy radykalizm, tłum. M. Ratajczak, Wydawnictwo Znak, Kraków 2020. Adorno Th.W., Horkheimer M., Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, 1994. Arendt H., Nieposłuszeństwo obywatelskie, tłum. A. Łagocka, W. Madej, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 1998. Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum. D. Gromska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012. Arystoteles, Metafizyka, w: K. Leśniak, Arystoteles, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1975. Assmus D.U., On the Use and Abuse of Nietzsche for Marketing Communication: Examining Consumer Suspicion toward Advertising, Duquesne University, Pittsburgh 2008. Bakke M., Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Seria Filozofia i Logika, nr 111, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2010. Balibar E., Filozofia Marksa, tłum. A. Staroń, A. Ostolski, Z.M. Kowalewski, Wydawnictwo Książka i Prasa, Warszawa 2007. Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2012. Barrett S., Why cooperate? The Incentive to Supply Global Public Goods, Oxford University Press, New York 2007. Górski M. (red.), Prawo ochrony środowiska, wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2018. Habermas J., Faktyczność i obowiązywanie. Teoria dyskursu wobec zagadnień prawa i demokratycznego państwa prawnego, tłum. A. Romaniuk, R. Marszałek, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2005. Hammond M., Dryzek J., Pickering J., Democracy in the Anthropocene, „Contemoprary Political Theory” 2019, vol. 19, nr 1. Harvey D., The limits to capital, Verso Books, Londyn 2006. Harvey D., Przewodnik po „Kapitale” Karola Marksa, cz. 1, tłum. K. Szadkowski, Wydawnictwo Heterodox, Poznań 2017. Hayles K., How we became posthuman: Virtual Bodies in Cybernetics, Literature and Informatics, University of Chicago Press, Chicago 1999. Hayward T., Ecological Thought: An Introduction, Polity, Cambridge 1994. Hegel G.W.F., Zasady filozofii prawa, tłum. A. Landman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1969. Hegel G.W.F., Encyklopedia nauk filozoficznych, tłum. F. Nowicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1990. Hegel G.W.F., Wykłady z historii filozofii, t. 1, tłum. A. Węgrzecki, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. Rainko S., Marks. Dwie filozofie, Wydawnictwo Książka i Prasa, Warszawa 2015. Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, tłum. Ś.F. Nowicki, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2010. Hegel G.W.F., Fenomenologia ducha, tłum. A. Landman, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1965. Heidegger M., Bycie i czas, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994. Held D., Democracy and the Global Order. From the Modern State to Cosmopolitan Governance, Stanford University Press, Stanford 1995. Hobbes T., Elementy filozofii, t. II, tłum. Cz. Znamierowski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1956. Hoły-Łuczaj M., Radykalny nonatropocentryzm. Martin Heidegger i ekologia głęboka, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie, Warszawa–Rzeszów 2020. Horkheimer M., Adorno Th.W., Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1994. Horkheimer M., Krytyka instrumentalnego rozumu, tłum. H. Walentowicz, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2007. It’s Okay to Panic, reż. J.L. Ramsey, Polska, 2020. Jackson R., Suwerenność. Ewolucja idei, tłum. J. Majmurek, wydawnictwo Sic!, Warszawa 2011. Ranosz R., Organizacja i handel uprawnieniami do emisji CO2, „Polityka Energetyczna” 2008, t. 11, nr 2. Jędraszko C., Łacina na co dzień, wydanie piąte poprawione i rozszerzone, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 1980. Jonas H., Zasada odpowiedzialności. Etyka dla cywilizacji technologicznej, tłum. M. Klimowicz, Wydawnictwo Platan, Kraków 1996. Kaniewska M., Zmiany klimatu jako wyzwanie do etycznego działania, „Journal of Modern Science” 2015, t. 4/27. Kaleta K.J., Kotowski A., Podstawy prawoznawstwa, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2016. Karaźniewicz J., Instrumenty realizacji zasady prewencji w prawie ochrony środowiska – wybrane zagadnienia, w: M. Adamczyk, J. Karaźniewicz, K. Pruszkiewicz-Słowińska (red.), Karnoprawne aspekty ochrony środowiska – wyzwania dla teorii i praktyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2017. Kierkegaard S., Pojęcie lęku: proste rozważania o charakterze psychologicznym, odniesione do dogmatycznego problemu grzechu pierworodnego autorstwa Virgiliusa Haufniensisa, tłum. A. Szwed, De Agostini Polska, Warszawa 2002. Klein N., To zmienia wszystko. Kapitalizm kontra klimat, tłum. H. Jankowska, K. Makaruk, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2016. Kranz J., Pojęcie suwerenności we współczesnym prawie międzynarodowym, Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa 2015. Kuźniak B, Marcinko M., Organizacje międzynarodowe, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2013. Kuźniarz B., Goodbye Mr. Postmodernism: teorie społeczne myślicieli późnej lewicy, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2011. Ratelle A., Review of Cary Wolfe, „What is Posthumanism?”, „Media Tropes eJournal” 2011, Vol. III, No 1. Latour B., Polityka natury, tłum. A. Czarnacka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2009. Lemke T., Foucault, Govermentality, and Critique, Routledge, Nowy Jork 2016. Levinas E., Inaczej niż być lub ponad istotą, tłum. P. Mrówczyński, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2000. Levinas E., Totality and Infinity, tłum. A. Lingis, Duquesne University Press, Pittsburgh Pennsylvania 2007. Lunde M., Historia pszczół, tłum. A. Marcinakówna, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2017. MacCormic N., Questioning Sovereignty. Law. State. And Nation in the European Commonwealth, Oxford University Press, New York 2002. Macpherson, E.J., Indigenous Water Rights in Law and Regulation: Lessons from Comparative Experience, Cambridge University Press, Cambridge 2019. Maritain J., Człowiek i państwo, Wydawnictwo Znak, Kraków 1993. Marks K., Kapitał, krytyka ekonomii politycznej, t. I, tłum. H. Lauer, M. Kwiatkowski, E. Lipiński, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1956. Marks K., Rękopisy ekonomiczno-filozoficzne, tłum. K. Jażdżewski, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1960. Raymond L., Allocating the Global Commons: Theory and Practice, w: S. Vanderheiden (red.), Political Theory and Global Climate Change, The MIT Press, Cambridge 2008. Marks K., Engels F., Dzieła, t. 25, cz. 1, Kapitał, t. 3, cz. 1, tłum. E. Lipiński, Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1983. Marks K., Engels F., Manifest komunistyczny, Wydawnictwo Biblioteka Analiz, Warszawa 2006. Marzec A., „Jesteśmy połączonym z sobą światem” – Timothy Morton i widmo innej wspólnoty, „Teksty Drugie” 2018, nr 2. Mert A., Democracy in the Anthropocene: A New Scale, w: F. Biermann, E. Lovbrand (red.), ¨ Anthropocene Encounters: New Directions in Green Political Thinking, Cambridge University Press, Cambridge 2019. Mezzadra S., Tak zwana akumulacja pierwotna, tłum. S. Królak, w: Libera Universita Metropolitana (red.), ` Marks nowe perspektywy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017. Monarcha-Matlak A., Kilka uwag o suwerenności, w: I. Gawłowicz, I. Wiechowiecka (red.), Koncepcje suwerenności. Zbiór studiów, wydawnictwo LexisNexis, Warszawa 2005. Moore J.W., Kryzys: ekologiczny czy ekologiczno-światowy, tłum. A.W. Nowak, K. Abriszewski, „Praktyka Teoretyczna” 2014, t. 14, nr 4. Moore J.W., Capitalism in the web of life: Ecology and the accumulation of Capital, Verso, Nowy Jork 2015. Moore J.W., The rise of cheap nature, „Sociology Faculty Sholarship” 2016, nr 2. Moore J.W., The Capitalocene, Part I: on the nature and origins of our ecological crisis, „Peasant Studies” 2017, nr 44. Read J., The Micro-politics of Capital: Marx and the Prehistory of the Present, State University of New York, Nowy Jork 2003. Moore J.W., World accumulation and planetary life, or, why capitalism will not survive until the ‘last tree is cut’, „IPPR Progress” 2017, nr 24. Moore J.W., Patel R., A History of the World in Seven Cheap Things, Univeristy of California, California 2017. Naffine N., Legal personality and the natural world: on the persistence of the human measure of value, „Journal of Human Rights and the Environment” 2012, nr 3. Oreskes N., Conway E.M., The Collapse of Western Civilization. A view from the future, Columbia University Press, New York 2014. Osiejewicz J., Globalne zarządzanie zasobami ropy i gazu w perspektywie prawnomiędzynarodowej, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2018. Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2018. Plumwood V., Nature in the Active Voice, w: R. Irwin (red.), Climate Change and Philosophy. Transformational Possibilities, Bloomsbury Publishing, New York 2010. Polanyi K., Wielka transformacja: polityczne i ekonomiczne źródła naszych czasów, tłum. M. Zawadzka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010. Popkiewicz M., Kardaś A., Malinowski Sz., Nauka o klimacie, Wydawnictwo Sonia Draga i Nieoczywiste, Warszawa 2018. Popper K.R., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, t. 1, tłum. H. Krahelska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993. Rucht D., The Impact of Environmental Movements in Western Societies, w: M. Giugni, D. McAdam, Ch. Tilly, How Social Movements Matter, University of Minnesota Press, Mineapolis 1999. Putnam R., Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, tłum. J. Szacki, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995. Sælen H., Hovi J., Sprinz D., Underdal A., How US withdrawal might influence cooperation under the Paris climate agreement, „Environmental Science & Policy” 2020, nr 108. Saito K., Karl Marx’s ecosocialism: capitalism, nature, and the unfinished critique of political economy, Monthly Review, Nowy Jork 2017. Sands P., Climate Change and the Rule of Law: Adjudicating the Future in International Law, „Journal of Environmental Law” 2016, nr 28. Schmitt C., Teologia polityczna i inne pisma, tłum. M.A. Cichocki, Wydawnictwo Znak, Kraków 2000. Bendel J., Deep adaptation: a map for navigating climate tragedy, Institute for Leadership and Sustainability (IFLAS) Occasional Papers, Vol. 2, University of Cumbria, Ambleside, UK. (Unpublished). Schmitt C., Legalność i prawomocność, tłum. B. Baran, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2015. Seneka, Epistule 107, 11, w: Cz. Jędraszko, Łacina na co dzień, wydanie piąte poprawione i rozszerzone, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 1980. Singer P., One World Now. The Ethics of Globalization, Yale University Press, New Haven–London 2016. Skrzydło W., Grabowska S., Grabowski R., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz encyklopedyczny, wydawnictwo Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009. Smith M., Against Ecological Sovereignty. Ethics, Biopolitics, and Saving the Natural World, University of Minnesota Press, Minneapolis 2011. Sofokles, Antygona, tłum. K. Morawski, Wydawnictwo Skrzat, Kraków 2009. Sofokles, Król Edyp; Edyp w Kolonos; Antygona, w: Sofokles, Tragedie, t. I, tłum. A. Libera, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2018. Sofokles, Tragedie, t. I, tłum. A. Libera, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2018. Speth J.G., The Bridge at the Edge of the World: Capitalism, the Environment, and Crossing from Crisis to Sustainability, Yale University Press, New Haven–London 2008. Stephens T., International Courts and Environmental Protection, Cambridge University Press, New York 2009. Bergman N., Impacts of the Fossil Fuel Divestment Movement. Effects on Finance, Policy and Public Discourse, „Sustainability” 2018, vol. 10(7). Stone Ch.D., Should Trees Have Standing? – Toward Legal Rights for Natural Objects, „Southern California Law Review” 1972, nr 45. Stone Ch.D., Should Trees Have Standing? Law, Morality, and the Environment, Oxford University Press, New York 2010. Swianiewicz J.J., Możliwość makrohistorii: Braudel, Wallerstein, Deleuze, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2014. Szatan M., Strach a lęk w ujęciu nauk humanistycznych, „Studia Gdańskie” 2012, t. XXXI. Szpak A., Rada Bezpieczeństwa ONZ a zmiany klimatu, „Rocznik Bezpieczeństwa Międzynarodowego” 2018, t. 12, nr 2. Szwejkowska M., Proces kształtowania się międzynarodowego prawa środowiska, w tym odpowiedzialności międzynarodowej za środowisko – zarys problematyki, w: E. Zębek, M. Hejbudzki (red.), Odpowiedzialność za środowisko w ujęciu normatywnym, Wydawnictwo Katedry Prawa Międzynarodowego Publicznego Wydziału Prawa Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2017. Tanasescu M., Environment, Political Representation and the Challenge of Rights. Speaking for Nature, Palgrave Macmillan, London 2016. Tallacchini M., A legal framework from ecology, „Biodiversity and Conservation” 2000, nr 9. Taylor P.E., From environmental to ecological human rights: A new dynamic in international law, „Georgetown International Environmental Law Review” 1997, nr 10. Thunberg G., No One Is Too Small To Make A Difference, Penguin Books, Londyn 2019. Berlin I., Cztery eseje o wolności, tłum. H. Bartoszewicz, D. Grinberg, D. Lachowska, A. Tanalska-Dulęba, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994. Tischner J., Spowiedź rewolucjonisty, Wydawnictwo Znak, Kraków 2016. Tokarczyk R., Hobbes, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1987. Tollefson J., Reality check for fossil-fuel divestment, „Nature” 2015, No. 521 (7550). Wacquant L., Trzy kroki w stronę historycznej antropologii faktycznie istniejącego neoliberalizmu, tłum. A. Kowalczyk, K. Szadkowski, „Praktyka Teoretyczna” 2015, t. 5, nr 1. Wacquant L., Crafting the Neoliberal State: Workfare, Prisonfare, and Social Insecurity, „Sociological Forum” 2010, t. 25, nr 2. Wacquant L., Więzienia nędzy, tłum. M. Kozłowski, Wydawnictwo Książka i Prasa, Warszawa 2009. Warnock M., Should trees have standing, „Journal of Human Rights and the Environment” 2012, nr 3. Washington H., Human Dependence on Nature. How to help solve the environmental crisis, Routledge, New York 2013. Wolfe C., What is posthumanism?, University of Minnesota Press, Londyn 2010. Vlachou A., Pantelias G., The EU’s Emissions Trading System, Part 1: Taking Stock The EU’s Emissions Trading System, „Capitalism, Nature, Socialism” 2017, nr 28. Bingham S., Climate change: a moral issue, w: S.C. Moser, L. Dilling (red.), Creating a Climate for Change. Communicating Climate Change and Facilitating Social Change, Cambridge University Press, New York 2007. Zirk-Sadowski M., Rządność sądów a zarządzanie przez sądy, „Zarządzanie Publiczne” 2009, nr 1 (7). Žižek S., Od tragedii do farsy, czyli jak historia się powtarza, tłum. M. Kropiwnicki, B. Szelewa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2011. Deklaracja Organizacji Narodów Zjednoczonych o Prawach Ludności Rdzennej. Rezolucja przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne 13 sierpnia 2007, 61/295: https://undocs.org/A/RES/61/295 (dostęp 15.01.2020). Deklaracja zasad prawa międzynarodowego dotycząca przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, Rezolucja 2625 (XXV) Zgromadzenia Ogólnego z 24 października 1970 r., https://www.undocs.org/en/A/RES/2625(XXV) (dostęp 16.12.2019). Karta Narodów Zjednoczonych, Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości i Porozumienie ustanawiające Komisję Przygotowawczą Narodów Zjednoczonych (Dz.U. z 1947 r., Nr 23, poz. 90). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. nr 78, poz. 483). Traktat o Unii Europejskiej (Dz.U. C 202 z 7.6.2016). Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. C 202 z 7.6.2016). Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz.U. 1997, Nr 88, poz. 553). Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. 1997, Nr 89, poz. 555). Bińczyk E., Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018. Ustawa z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. 2015, poz. 1223). Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008, Nr 199, poz. 1227). Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz.U. 2007, Nr 75, poz. 493). Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001, Nr 62, poz. 627). Wyrok Sądu Najwyższego Holandii z 20 grudnia 2019 r., nr 19/00135, angielskie tłumaczenie dostępne: https://www.urgenda.nl/wp-content/uploads/ENG-Dutch-Supreme-Court-Urgenda-v-Netherlands20-12-2019.pdf (dostęp 02.05.2020). Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 czerwca 2006 r. sygn. akt K 23/05. Braidotti R., Polityka życia jako bios-zoe, tłum. I. Holewiński, „Machina Myśli” 2018, http://machinamysli.org/polityka-zycie-jako-bios-zeo/ (dostęp: 22.06.2021). Chevron, https://www.chevron.com/worldwide/nigeria (dostęp: 19.12.2019). Environmental Justice Atlas, https://www.ejatlas.org/conflict/multinational-oil-companies-on-the-niger-delta-nigeria (dostęp: 19.12.2019). Kardaś A., O co chodzi z „progiem wzrostu temperatury o 2C”, https://naukaoklimacie.pl/aktualnosci/o-co-chodzi-z-progiem-wzrostutemperatury-o-2c-61 (dostęp: 12.03.2020). Bluhdorn I., ¨ The legitimation crisis of democracy: emancipatory politics, the environmental state and the glass ceiling to socio-ecological transformation, „Environmental Politics” 2020, t. 29, nr 1. Leonardi E., Biopolitics of Climate Change: Carbon Commodities, Environmental Profanations, and the Lost Innocence of Use-Value, Electronic Thesis and Dissertation Repository, https://ir.lib.uwo.ca/etd/959 (dostęp: 28.05.2020). Boas T.C., Gans-Morse J., Neoliberalism: From New Liberal Philosophy to Anti-Liberal Slogan, „Studies in Comparative International Development” 2009, t. 44, nr 2. Bosselmann K., Losing the Forest for the Trees: Environmental Erductionism in the Law, „Sustainability” 2010, nr 2. Bourdieu P., Rethinking the State: Genesis and Structure of the Bureaucratic Field. State/Culture, „Sociological Theory” 1994, t. 12, nr 1. Bourdieu P., On the State, Lectures at College de France 1989–1992 ` , Polity, Cambridge 2014. Brach-Czaina J., Krzątactwo, w: tejże, Szczeliny istnienia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1992. Braithwaite J., Drahos P., Global Business Regulation, Cambridge University Press, Cambridge 2000. Campbell J., Potęga mitu, tłum. I. Kania, Wydawnictwo Znak, Kraków 2019. Ceccarini L., Could the Internet be a safety-net fordemocracy in crisis?, „Italian Political Science Review/Rivista Italiana Di Scienza Politica” 2020, nr 50(1). Ciechanowicz-McLean J., Environmental Justice jako rodzaj sprawiedliwości, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2016, t. XXXV. Csutora M., The ecological footprint of green and brown consumers. Introducing the behaviour-impact-gap (BIG) problem, „15th European Roundtable on Sustainable Consumption and Production” 2012, nr 1. O’Connor J., Natural causes: essays in ecological marxism, Guilford Press, Nowy Jork 1998. De Lucia V., Towards an ecological philosophy of law: a comparative discussion, „Journal of Human Rights and the Environment” 2013, t. 4, nr 2. Descartes R., Rozprawa o metodzie, tłum. T. Żeleński-Boy, Wydawnictwo Antyk, Kęty 2009. Diamond J., Upadek. Dlaczego niektóre społeczeństwa upadły, a innym się udało, tłum. J. Lang, Z. Łomnicka, J. Margański, M. Ryszkiewicz, wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa 2007. Dolphijn R., van der Tuin I., Nowy materializm. Wywiady i kartografie, tłum. J. Czajka, A. Handke, J. Maliński, A. Marcisz, C. Rudnicki, T. Wiśniewski, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk–Poznań–Warszawa 2018. Elizjum, reż. W. Blomlang, USA, 2013. Elshof L., Changing Worldviews to Cope with a Changing Climate, w: R. Irwin (red.), Climate Change and Philosophy. Transformational Possibilities, Bloomsbury Publishing, New York 2010. Ferkany M., Is it Arrogant to Deny Climate Change or is it Arrogant to Say it is Arrogant? Understanding Arrogance and Cultivating Humility in Climate Change Discourse and Education, „Environmental Values” 2015, nr 24. Fletcher R., Capitalizing on chaos: Climate change and disaster capitalism, „Ephemera: Theory & Politics in Organization” 2012, t. 12, nr 1/2. Foster J.B., Marx Ecology: Materialism and Nature, Monthly Review, Nowy Jork 2000. Foucault M., Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum. L. Rasiński, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000. Foucault M., Narodziny biopolityki, tłum. M. Herer, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011. Wydanie książki zostało sfinansowane ze środków Instytutu Filozofii Uniwersytetu w Białymstoku
|
|---|