| Summary: | Juozapas Albinas Herbačiauskas, žinomas Lenkijoje kaip Józef Albin Herbaczewski (1876–1944), lietuvis, kuris diktavo lenkams etinius standardus ir norėjo projektuoti lenkų kultūrinę politiką nelaisvės metais, betarpiškai prieš I pasaulinį karą. Herbačiauskas norėjo būti labiau „lenkiškas” negu lenkai. Tikrąją lenkybę siejo su ištikimybe Katalikų bažnyčiai. Gindamas etikos standartus, reiškė pastabas rašytojams, anksčiau ir šiandien pripažintiems kaip lenkų moralinė sąžinė: Stefanui Żeromskiui ir Stanisławui Wyspiańskiui, taip pat ir įžymiam literatūros kritikui Stanisławui Brzozowskiui. Išskirtiniu atkaklumu jis degė Tadeuszui Micińskiui, tai buvo jo savotiška idee fixe. Straipsnis yra skirtas 1905–1913 m. Herbačiausko pažiūroms lenkų kultūros atžvilgiu ir jo asmeniniams išpuoliams lenkų rašytojų adresu. Ir neleisk mūsų gundyti autorius sakė jiems, ką ir kaip turi rašyti, ko ir kaip turi nerašyti, kad tikrai užsitarnautų lenkų rašytojo vardą. Katedra Badań Filologicznych „Wschód – Zachód”, Uniwersytet w Białymstoku MARCIN BAJKO, dr, adiunkt w Katedrze Badań Filologicznych „Wschód – Zachód” w Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku. Zainteresowania badawcze: pisarstwo Tadeusza Micińskiego w kontekście literatury romantycznej i młodopolskiej; twórczość Juliusza Słowackiego, Seweryna Goszczyńskiego, „czarny romantyzm”; Wschód i Zachód w literaturze modernizmu, mitologie, religie. Napisał doktorat o twórczości Tadeusza Micińskiego. Edytor jego polemicznego pisma Walka o Chrystusa (1911), wydanego po stu latach (Białystok 2011). Autor monografii: Heroiczna Apokalipsa. W kręgu idei i wyobraźni Tadeusza Micińskiego (Białystok 2012). Ostatnio wydał książkę: „Sny niezwykłe o Polsce i o Europie”. Diagnoza kultury w pismach Tadeusza Micińskiego u progu Pierwszej Wojny Światowej (Kraków 2015). 225 234 Brzozowski S., Pamiętnik, wstęp M. Wyka, oprac. tekstu i komentarze M. Urbanowski, Wrocław 2007. Buchowski K., Litwomani i polonizatorzy. Mity, wzajemne postrzeganie i stereotypy w stosunkach polsko-litewskich w pierwszej połowie XX wieku, Białystok 2006. Bukowiec P., Herbaczewski – Mickiewicz. Sprawa gwałtu, „Konteksty Kultury” 2012, [Tom] 8. [Gloger Z.], Kwestia litewska w prasie polskiej, Warszawa 1905. Herbaczewski J.A., Amen. Ironiczna nauka dla umysłowo dojrzałych dzieci, Kraków 1913. Herbaczewski J. A., Głos bólu. Sprawa odrodzenia narodowego Litwy w związku ze sprawą wyzwolenia narodowego Polski, Kraków 1912. Herbaczewski J. A., Odrodzenie Litwy wobec idei polskiej, Kraków 1905. Herbaczewski J. A., Potępienie. Tragedia duszy. Cztery miraże na pustyni klątwy i wygnania, Kraków 1906. Herbaczewski J.A., I nie wódź nas na pokuszenie… Szkicowane wizerunki dusz współcześnie wybitnych na tle myśli dziejowej, Kraków 1911 Narušienė V., Józef Albin Herbaczewski. Pisarz polsko-litewski, Kraków 2007. Okulicz-Kozaryn R., Litwin wśród spadkobierców Króla Ducha. Twórczość Čiurlionisa wobec Młodej Polski, Poznań 2007. P. Miciński o p. Hebetce i o p. Herbaczewskim [polemika Micińskiego z Herbaczewskim] „Głos Narodu” 1913, nr 126. Stępnik K., „Samotny naprawdę”. O poglądach politycznych Albina Herbaczewskiego, [w:] Ostatni obywatele Wielkiego Księstwa Litewskiego, red. T. Bujnicki, K. Stępnik, Lublin 2005. Zaczyński M., Kalęba B., Wpływ wydarzeń z lat 1904–1908 na stosunki polskolitewskie, [w:] Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – publicystyka – ikonografia, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2005. Мицинскіи Т., Литургія красоты (по поводу выставокъ картинъ Стабровскаго и Чурляниса), „Утро России” 1916, № 64. 28
|
|---|