Tjaldað til einnar nætur. Uppruni bráðabirgðastjórnarskrárinnar

• Main Author: Guðni Th. Jóhannesson
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Icelandic
• Published: 2011
• Subjects: Iceland
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/9655

Í greininni er tilurð lýðveldisstjórnarskrárinnar frá 1944 rakin. Mest áhersla er lögð á ár seinni heimsstyrjaldar og þær skorður sem alþingismenn settu sér við gerð nýrrar stjórnarskrár fyrir lýðveldið Ísland. Rakið verður að leiðtogar stjórnmálaflokka á Alþingi þóttust sjá að kæmu þeir sér ekki saman um að gera sem minnstar breytingar á stjórnarskránni að sinni blossaði upp ófriður innan þings sem utan. En það mætti ekki verða því mest á riði, bæði fyrir Íslendinga sjálfa og ekki síður valdhafa annarra ríkja sem skyldu viðurkenna hið nýja lýðveldi, að þjóðin virtist einhuga á lokaspretti sjálfstæðisbaráttunnar. Þess vegna voru flestir þingmenn og aðrir, sem komu að gerð hinnar nýju stjórnarskrár, sammála um að hún væri aðeins samin til bráðabirgða. Um leið og lýst hefði verið yfir sjálfstæði skyldi gagnger endurskoðun stjórnarskrárinnar hins vegar hefjast. Í greininni er því haldið fram að í seinni umræðum um stjórnarskrána hætti mönnum til að gleyma eða gera lítið úr þessu grundvallaratriði. The article looks at the origins of the 1944 constitution of Iceland, when the country declared its full independence from Denmark. It focuses on the years of the Second World War and places special emphasis on the constraints which members of parliament imposed on themselves in changing the constitution. Primarily, the leaders of the political parties in parliament were convinced that unless they agreed to change the constitution as little as possible, fierce quarrels would arise within parliament and amongst the public. That, however, had to be avoided since it was of vital importance that the outside world would see a nation united in its desire for full independence. Consequently, most MPs and others involved in the writing of the new constitution agreed that it would be a temporary measure. As soon as it had been ratified, however, work could begin on its revision. The conclusion is that in later debates in Iceland about the constitution, this crucial element has sometimes been overlooked or downplayed.