Norðurskautið. Yfirlit yfir helstu álitaefni hafréttar og staða Íslands

• Main Author: Gunnlaugur Geirsson 1986-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2011
• Subjects: Lögfræði; Norður-heimskautið; Hafréttur; Landgrunn; Auðlindir; Arctic; Halda; Svæði; Iceland; Law of the Sea; Norðurheimskautssvæðið
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/7966

Áhugi á norðurskautinu hefur farið vaxandi síðustu áratugi. Ein helsta ástæða þess er að sumar af mikilvægustu náttúruauðlindum Jarðar, t.d. olíu, gas, málma og margvíslegar fiskitegundir, er að finna á þessu svæði. Þá hefur fyrirsjáanleg opnun siglingaleiða í kjölfar loftslagsbreytinga og bráðnunar íssins einnig breytt aðgengi að svæðinu og möguleikum til nýtingar auðlinda þess. Ritgerðinni er ætlað að vera n.k. yfirlitsrit um lagaleg álitamál sem varða norðurheimskautssvæðið. Fjallað er almennt um helstu hafréttarlegu álitaefni norðurskautsins, þ.e. um siglingar, líf- og ólífrænar auðlindir og svæðisbundna samvinnu um málefni norðurslóða. Greint er með hvaða hætti alþjóðasamningar og sáttmálar ná yfir þessa málaflokka og hver eru helstu deiluefni norðurskautsríkjanna, hvaða kröfum þau halda fram og hvernig reglur hafréttar kveða á um réttindi og skyldur þessara ríkja. Staða Íslands er sérstaklega skoðuð og hvaða möguleika Ísland hafi á aðgangi að þeim margvíslegu auðlindum sem er að finna á svæðinu. Til að lýsa, greina og rannsaka viðfangsefnið var stuðst við hvers kyns heimildir, þ.á.m. greinar íslenskra og erlendra fræðimanna, en fyrst og fremst er stuðst við heimildir frá norðurskautsríkjunum, þ.e. Bandaríkjunum, Danmörku, Íslandi, Kanada, Noregi og Rússlandi. Jafnframt er stuðst við opinberar skýrslur, umfjöllun í fjölmiðlum og annað efni sem fjallar um norðurskautið á einn eða annan hátt. Þó að viðfangsefnin séu fjölbreytileg og flókin leggur Hafréttarsáttmáli Sameinuðu þjóðanna grunninn að regluverki fyrir norðurskautið, enda lýtur svæðið að miklu leyti almennum reglum hafréttar. Þrátt fyrir þessa mikilvægu stoð er ljóst að mörg álitamál eru enn til staðar þegar á reglurnar hefur reynt, t.d. á sviði lífrænna auðlinda. Það er því líklegt að mörg ár og jafnvel áratugir muni líða þar til endanleg lausn fæst um ýmis veigamestu álitaefnin. Ísland hefur mikilla hagsmuna að gæta á norðurskautinu, enda á það rétt til hafsvæða og nýtur landgrunnsréttinda norðan heimskautsbaugs. Eitt helsta sóknarfæri Íslands ...