Minjar undir malbiki. Fornleifaskráning í þéttbýli

• Main Author: Oddgeir Isaksen 1973-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2011
• Subjects: Fornleifafræði; Fornleifaskráning; Reykjavík; Bak; Tún; Bæjarstæði
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/7375

Mikill vöxtur hefur verið í fornleifaskráningu, á Íslandi, á undanförnum árum sem haft hefur í för með sér umtalsverða fjölgun þekktra minjastaða í landinu, auk þess sem skipulag minjaverndar hefur tekið talsverðum framförum, a.m.k hvað varðar ytri umgjörð. Hinn mikli vöxtur sem orðið hefur í fornleifaskráningu hefur þó einkum verið á dreifbýlum svæðum í landinu en þegar hins vegar er litið til stöðu þessara mála í á þéttbýlisstöðum er nokkuð annað upp á teningnum og er yfirsýn minjaverndaryfirvalda yfir fornleifar á slíkum stöðum oft á tíðum ærið takmörkuð. Einnig henta hefðbundnar aðferðir fornleifaskráningar illa við skráningu minja í þéttbýli þar sem þær hafa einkum þróast út frá aðstæðum í dreifbýli. Meginviðfangsefni verkefnisins, sem greint veður frá í eftirfarandi ritgerð var fornleifaskráning á bæjarstæðum í landi Reykjavíkur sem gerð var í þeim tilgangi að prófa aðferðir sem talið var að gætu hentað betur aðstæðum í þéttbýli en hefðbundnar aðferðir. Flestar fornleifar á í þéttbýli eru ekki sýnilegar á yfirborði og var grundvallarhugmyndin á bak við aðferðafræðina sú, að þótt ekki væri hægt að staðsetja einstakar fornleifar þá væri samt sem áður hægt að áætla umfang þeirrar starfsemi sem þær tilheyrðu og þannig skilgreina hættusvæði þar sem líkur væru á að minjar gætu leynst í jörðu. Reynsla af fornleifaskráningu í dreifbýli hefur sýnt að flestar minjar er að finna í næsta nágrenni sveitabæja, þ.e í gömlu heimatúnunum. Af þessum sökum var ákveðið að skilgreina hættusvæðið tún utanum öll bæjarstæðin sem skráð voru í Reykjavík og var talið að þannig væri hægt að ná utanum stærstan hluta landbúnaðarminja í borgarlandinu. Einnig var skilgreint hættusvæðið bæjarhóll umhverfis þau bæjarstæði þar sem búast má við þykkum mannvistarlögum vegna langrar búsetu. Alls voru skilgreindir 45 bæjarhólar 60 tún í borgarlandinu og lagt mat á ástand bæjarstæðanna byggt á þeirri röskun sem sýnileg er á vettvangi eða þekkt er úr heimildum. Niðurtöður skráningarinnar benda til þess að ástand bæjarstæða Reykjavíkur er ærið ...