Mannahöfuðkápur og heilög skreið: Um Söguna af Níelsi eldri og Níelsi yngri í menningarsögulegu samhengi 18. aldar

• Main Author: Þórunn Kristjánsdóttir 1983-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Master Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2025
• Subjects: Íslenskar bókmenntir; Sagan; Iceland
• Online Access: https://hdl.handle.net/1946/49465

Þessi ritgerð er lögð fram til M.A.- prófs í íslenskum bókmenntum við Hugvísindadeild Háskóla Íslands. Sjónum verður beint að 18. aldar frásögn, Sögunni af Níelsi eldri og Níelsi yngra, sem varðveitt er í tveimur handritum á handritadeild Landsbókasafns Íslands – Háskólabókasafns. Sagan segir í stuttu máli frá samnefndum feðgum sem lenda í sjávarháska á fullfermdu kaupskipi af skreið á leið sinni í verslunarleiðangur frá Íslandi og út í heim. Þeir lenda fyrst í ýmsum ævintýrum í konungsríkinu Frýgíu, fara þaðan til Rómar þar sem þeir dveljast skamma hríð en gera þó lítið úr páfanum, og síðan er ferðinni heitið til Danmerkur. Að endingu snýr Níels yngri heim aftur til Íslands. Í ritgerðinni er glímt við eftirfarandi rannsóknarspurningar: Hvers konar frásögn er Sagan af Níelsi eldri og Níelsi yngra? Hvernig fellur hún inn í bókmenntasögulegt samhengi og hvernig mótast hún af samfélagsgerð á 18. öld eða um aldamótin 1800? Aukarannsóknarspurning er: Má vera að Eiríkur Laxdal sé höfundur hennar? Ritgerðin skiptist í þrjá meginkafla. Í þeim fyrsta er m.a. greint frá handritunum sem varðveita frásögnina og rímum sem kveðnar eru út af sögunni, þá er einnig rissuð upp mynd af 18. öldinni. Í öðrum kafla eru dregin fram helstu einkenni frásagnarinnar og rannsóknarspurningunum svarað. Þar er sagan felld inn í bókmenntasögulegt samhengi og komist að þeirri niðurstöðu að hún sé hvort tveggja í senn útópía með dystópíuívafi og paródía sem paróderar formgerðir ýmissa sagna en beinir spjótum sínum ekki síst að helgisögum og kaþólskri trú. Jafnframt er bent á að hún markist greinilega af hagfræðihugmyndum 18. aldar. Í þriðja kafla er farið yfir helstu rök sem færð hafa verið fyrir því að Eiríkur Laxdal sé höfundur sögunnar og þau hrakin. This thesis is submitted for an M.A. degree in Icelandic literature at the Faculty of Humanities at the University of Iceland. It will discuss an account from the 18th century, The Story of Niels the Elder and Niels the Younger, which is preserved in two manuscripts in the manuscripts ...