Dagbækur Sveins Pálssonar. Rannsókn á almanaks- og veðurdagbókum 1779–1840

• Main Author: Sigrún Jónsdóttir 1969-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Master Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2025
• Subjects: Sagnfræði; Dagbækur; Draga; Veita; Kvenna; Vestmannaeyjar; Spanna
• Online Access: https://hdl.handle.net/1946/49394

Þessi ritgerð segir frá rannsókn á dagbókum Sveins Pálssonar (1762–1840) læknis og náttúrufræðings. Sveinn var héraðslæknir í austurhluta Suðuramts frá 1799 til 1833 sem þá náði yfir Árnes-, Rangárvalla- og Vestur-Skaftafellssýslu, auk þess sem Vestmannaeyjar voru hluti af umdæmi hans til ársins 1827. Hann fór í rannsóknarleiðangra um Ísland á árunum 1791–1794 á vegum danska náttúrufræðifélagsins eða Naturhistorie Selskabet. Varðveittar dagbækur hans spanna 62 ár og voru tvenns konar, hefðbundnar almanaksdagbækur annars vegar og nákvæmar veðurdagbækur hins vegar. Þær hafa áður verið nýttar á afmörkuðum sviðum af vísindamönnum innan læknis- og veðurfræði en heildstæð greining á efni þeirra hefur ekki verið gerð fyrr. Rannsóknin er tvíþætt. Fyrst verður gerð grein fyrir heimildunum sem slíkum, eðli þeirra, efni og uppsetningu og því næst verður sýnt fram á hvernig dagbókarfærslurnar geta nýst innan mismunandi undirgreina sagnfræðinnar. Auk þess að veita ýmsar nýjar upplýsingar um lífshlaup Sveins og persónu hans gefa þær góða innsýn í möguleika fólks til að leita sér lækninga á þessum tíma, áður en sú þekking sem nútímalæknisfræði byggir á þróaðist. Í veðurdagbókum hans má finna frásagnir af samfélagslegum atburðum sem tengjast veðurfari og náttúruhamförum og nýtast þær einnig vel til að skoða forsendur langtímaveðurspáa. Loks verður rannsakað sérstaklega hvað bækurnar geta sagt um verkefni kvenna á þessum tíma. Þórunn Bjarnadóttir, kona Sveins, hélt dagbók sjálf um eitthvert árabil, sem ekki eru varðveittar. Hún kemur reglulega fyrir í færslum eiginmannsins og er því með óbeinum hætti hægt að draga nokkrar ályktanir af því hvaða hlutverki hún gegndi innan samfélagsins. Efni dagbókanna er fjölbreytt og viðamikið og býður upp á rannsóknir á mun fleiri þáttum en teknir verða fyrir hér.