„Þú ferðast gegnum dimman kynjaskóg af blekkingum“ Um hinseginleika og samkynja langanir í ljóðum Steins Steinars

• Main Author: Kristján Hrafn Guðmundsson 1979-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Master Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2013
• Subjects: Íslenskar bókmenntir; Reykjavík; Varpa; Verka; Braut; Vatnið; Brann
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/43980

Tímabilið sem Steinn Steinarr (1908–1958) sendi frá sér ljóðabækur var ekki langt því einungis fjórtán ár liðu frá útgáfu þeirrar fyrstu, Rauður loginn brann (1934), til þeirrar síðustu, Tíminn og vatnið (1948, með viðbótum 1956). Vangaveltur um merkingu og túlkunarmöguleika munu þó seint taka enda, bæði hvað varðar þessar tvær bækur og hinar þrjár frumsömdu sem skáldið sendi frá sér: Ljóð (1937), Spor í sandi (1940) og Ferð án fyrirheits (1942). Fræðimenn hafa með fáum undantekningum rætt ljóðlist Steins út frá stöðu hans sem snauðs alþýðumanns og róttækni í orðavali, einkum sem féllu og fóru á blað á 4. áratugnum. Þessi staðreynd, auk þess sem mikilvægi Steins í að ryðja módernismanum braut á Íslandi, hefur blindað mönnum sýn á annan leshátt skáldskapar hans eins og fjallað er um í þessari ritgerð. En í ljóðum Steins eru á víð og dreif vonleysi, óyrtar hugsanir og vangaveltur ljóðmælanda um tilgangsleysi. Hér eru þessi einkenni skoðuð út frá fagurfræði módernisma og hinsegin fræðum. Í fyrri hluta ritgerðar er umfjöllun um það umhverfi sem hinsegin kenningar í bókmenntalegu samhengi spruttu upphaflega úr og mótuðust, fyrst á Vesturlöndum og seinna meir á Íslandi. Einnig er brugðið upp svipmynd af Steini og því samfélagi sem Reykjavík er á fyrri hluta 20. aldar vegna þess að því er haldið fram í ritgerðinni að það umhverfi og tíðarandi sem hann er hluti af í höfuðstaðnum á þessum tíma hafi áhrif á ljóðlist Steins. Í síðari hlutanum er annars vegar þögn, leynd og angist ljóðanna skoðuð út frá hinsegin kenningum. Hins vegar er reynt að varpa ljósi á hvers vegna kyn viðfanga er oftast óljóst í kvæðum Steins sem fjalla á einn eða annan hátt um ást eða þrá og rætt hvernig sneitt er framhjá kyngreinanleika, sérstaklega í Tímanum og vatninu. Í því samhengi er því velt upp hvort hin algenga áðurnefnda sálarangist ljóðmælanda gæti átt rætur sínar í öðru en „hefðbundinni“ normatífri ástarþrá. Útgefið efni er í forgrunni þessarar rannsóknar en einnig eru horft til breytinga sem Steinn gerði á handritum og próförkum verka ...