Krapaflóð á Íslandi: Möguleg birtingarmynd loftslagsbreytinga á norðurslóðum?

• Main Author: Unnur Blær A. Bartsch 1996-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2020
• Subjects: Landfræði; Krapaflóð; Iceland
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/35891

Krapaflóð eru mettuð blanda af snjó og vatni sem rennur undan halla. Krapaflóð hafa valdið umtalsverðu tjóni hér á landi, bæði eignartjóni og manntjóni, en samkvæmt heimildum hafa 15 manns farist í slíkum atburðum frá landnámi. Síðast varð manntjón árið 1983 þegar fjórir létust er tvö flóð fóru yfir hluta byggðar á Patreksfirði. Rannsóknir á krapaflóðum hafa verið takmarkaðar og vegna líkinda þeirra við aðrar gerðir ofanflóða, s.s. aurskriður, blaut snjóflóð og vatnsflóð, hafa þau stundum verið ranglega skráð. Nauðsynlegt er að efla rannsóknir og þekkingu á krapaflóðum, þá sérstaklega þekkingu sem hægt er að nýta til þess að bæta vöktun, hættumat og við hönnun ofanflóðamannvirkja. Samkvæmt niðurstöðu skýrslna á sviði loftslagsmála má búast við aukinni tíðni krapaflóða hér á landi vegna loftslagsbreytinga. Markmið þessarar rannsóknar er að öðlast betri yfirsýn yfir helstu krapaflóðahrinur sem skráðar hafa verið, landfræðilega dreifingu sem og aðstæður í aðdraganda þeirra. Notast var við gögn úr sameiginlegum ofanflóðagagnagrunni Veðurstofu Íslands og Náttúrufræðistofnunar til að afla upplýsinga um krapaflóð á Íslandi. Veðurgögn fengin frá Veðurstofu Íslands voru notuð til tölfræðigreiningar. Niðurstöðurnar leiddu í ljós að krapaflóðahætta skapast helst á svæðum þar sem mikill lausasnjór getur auðveldlega safnast fyrir, s.s. í skálum eða djúpum giljum og á svæðum þar sem vatnsbúskapur er mikill, auk lækjarfarvega. Það veður sem oft leiðir til krapaflóða er úrkoma og hiti sem getur valdið leysingum, og er gjarnan fylgifiskur suðlægra átta. Svo virðist sem snögg hlýindi og hláka í kjölfar snjóþungra vetra bendi til krapaflóðahættu, þá sérstaklega ef vorleysingar eiga sér stað fyrr en vanalegt er. Flóð sem þessi eru flest skráð á Vestfjörðum, á Norðurlandi og á Austurlandi, sér í lagi Austfjörðum. Helst ógna krapaflóð byggð á Austfjörðum og bæjum á Norðurlandi, m.a. í Svarfaðardal og Eyjafjarðardal. Niðurstöðurnar gefa vísbendingar um að framvinda veðurfarsbreytinga á Íslandi haldist í hendur við aukna tíðni ...