Réttlátari Lánasjóður íslenskra námsmanna. Tillögur að breytingum á endurgreiðslukerfi LÍN

• Main Author: Tryggvi Másson 1993-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2016
• Subjects: Viðskiptafræði; Lánasjóður íslenskra námsmanna; Námslán; Fjármögnun; Falla; Baka; Iceland
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/24546

Áætlaðar afskriftir Lánasjóðs íslenskra námsmanna, sem falla til vegna lána til lánþega er sjá ekki fram á að geta endurgreitt þau á ævi sinni, eru orðnar yfir 18 milljarðar eða 8,3% af heildarútlánasafni sjóðsins. Þetta kemur til vegna þess að endurgreiðslur námslána sjóðsins eru reiknaðar út frá tekjum lánþega en ekki höfuðstól lánsins. Stór hluti af styrkjum sjóðsins fer vegna þessa til fámenns hóps lántaka sem taka hæstu lánin og greiða aðeins upp lítinn hluta þeirra á ævi sinni. Á síðustu 5 árum hefur upphæð meðalláns þeirra sem hefja endurgreiðslur nær tvöfaldast og meðalendurgreiðslutími þar af leiðandi hækkað líka. Þetta hefur leitt til þess að áætlaðar afskriftir sjóðsins aukast hraðar en gert hefur verið ráð fyrir. Frá árinu 2011 hafa áætlaðar afskriftir rúmlega tvöfaldast, einkum vegna aukinna gjaldþrota og lántöku umfram getu til þess að greiða upp lánið að fullu. Ef fram heldur sem horfir mun þetta koma niður á eiginfjárhlutfalli LÍN nema skorið verði niður annars staðar í útlánakerfinu eða sjóðurinn fái frekara fjármagn frá ríkinu. Að auknu fjármagni sé varið í að greiða upp skuldir þeirra lánþega sem taka námslán umfram getu til þess að greiða það til baka mun að öllu óbreyttu koma niður á öllum öðrum lánþegum. Þetta gerir það að verkum að sjóðurinn getur ekki sinnt hlutverki sínu, að tryggja fólki tækifæri til náms óháð efnahag, eins og best yrði á kosið. Til þess að sporna við þessari þróun verður að endurskoða endurgreiðslukerfi sjóðsins í heild sinni með það að leiðarljósi að allir lánþegar greiði upp sín námslán að fullu. Með því að endurgreiðslur námslána verði með þeim hætti að allir ljúki endurgreiðslum lána áður en þeir fara á eftirlaun dregur úr misskiptingu styrkja sjóðsins. Því verða stjórnvöld og stjórnendur LÍN að gera upp við sig hvort það sé réttlætanlegt að þeir sem taki lán umfram getu sína til greiða þau til baka fái hlutfallslega hærri styrk en aðrir lánþegar í formi afskrifta.