Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku
Markmið þessarar ritgerðar var að kanna stöðu orða með viðskeytið -ó í íslenskri málnotkun nú á tímum sem og upphaf og þróun þeirra í málinu. Orðmyndun með -ó er algeng í íslensku talmáli og sum orð mynduð á þennan hátt hafa verið í málinu nokkuð lengi, en lítið hefur verið skrifað um efnið áður. Í...
Main Author: | |
---|---|
Other Authors: | |
Format: | Thesis |
Language: | Icelandic |
Published: |
2016
|
Subjects: | |
Online Access: | http://hdl.handle.net/1946/24480 |
id |
ftskemman:oai:skemman.is:1946/24480 |
---|---|
record_format |
openpolar |
spelling |
ftskemman:oai:skemman.is:1946/24480 2023-05-15T18:07:01+02:00 Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku Lazić, Daria, 1988- Háskóli Íslands 2016-05 application/pdf http://hdl.handle.net/1946/24480 is ice http://hdl.handle.net/1946/24480 Íslenska sem annað mál Orðmyndunarfræði Viðskeyti Málnotkun Thesis Bachelor's 2016 ftskemman 2022-12-11T06:53:37Z Markmið þessarar ritgerðar var að kanna stöðu orða með viðskeytið -ó í íslenskri málnotkun nú á tímum sem og upphaf og þróun þeirra í málinu. Orðmyndun með -ó er algeng í íslensku talmáli og sum orð mynduð á þennan hátt hafa verið í málinu nokkuð lengi, en lítið hefur verið skrifað um efnið áður. Í þeim tilgangi að varpa ljósi á sögu orðanna í íslensku voru athugaðar nokkrar tilgátur um tilkomu orðmyndunarinnar í málið og leitað að orðum með -ó í mismunandi útgáfum Íslenskrar orðabókar og slangurorðabókum. Til þess að kanna stöðu orðanna í málinu í dag var spurningakönnun lögð fyrir málnotendur. Tilgátan í ritgerðinni var sú að staða orðanna hafi nokkuð breyst með tímanum og notkunarsvið þeirra víkkað. Helstu niðurstöður voru þær að orðmyndun með -ó virðist eiga rætur að rekja til skólamálsins í Lærða skólanum í Reykjavík í seinni hluta 19. aldar og notkunar latneskra endinga með íslenskum orðum, en seinna gátu ýmisleg atriði eflt orðmyndunina. Í byrjun virtist mörgum þykja orðmyndunin afar vont mál sem ætti að forðast en nú eru orð með -ó stundum notuð í rituðum textum og sum þeirra hafa orðið jafnvel algengari en upprunalegu orðin sem þau hafa verið dregin af. Í Íslenskri orðabók eru ekki mörg dæmi um orð með -ó, en þau eru fleiri en í fyrri útgáfum orðabókarinnar þar sem fáein orð hafa bæst við með hverri nýrri útgáfu. Orð sem flestum finnst eðlilegt að nota voru aðallega í hópi orða sem lengi hafa verið í málinu og ný orð virðast jafnan hafa þrengra notkunarsvið þó að undantekningar séu til. Þótt orð með -ó séu notuð af öllum aldurshópum virðast flestir tengja þau máli unglinga og barna. Almennt má segja að það sé munur á viðhorfi til notkunar orða með viðskeytinu: sumir nota þau gjarnan og sumum finnst þau yfirleitt ljót og þeir forðast þau. Thesis Reykjavík Reykjavík Skemman (Iceland) Reykjavík Varpa ENVELOPE(11.284,11.284,64.505,64.505) |
institution |
Open Polar |
collection |
Skemman (Iceland) |
op_collection_id |
ftskemman |
language |
Icelandic |
topic |
Íslenska sem annað mál Orðmyndunarfræði Viðskeyti Málnotkun |
spellingShingle |
Íslenska sem annað mál Orðmyndunarfræði Viðskeyti Málnotkun Lazić, Daria, 1988- Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
topic_facet |
Íslenska sem annað mál Orðmyndunarfræði Viðskeyti Málnotkun |
description |
Markmið þessarar ritgerðar var að kanna stöðu orða með viðskeytið -ó í íslenskri málnotkun nú á tímum sem og upphaf og þróun þeirra í málinu. Orðmyndun með -ó er algeng í íslensku talmáli og sum orð mynduð á þennan hátt hafa verið í málinu nokkuð lengi, en lítið hefur verið skrifað um efnið áður. Í þeim tilgangi að varpa ljósi á sögu orðanna í íslensku voru athugaðar nokkrar tilgátur um tilkomu orðmyndunarinnar í málið og leitað að orðum með -ó í mismunandi útgáfum Íslenskrar orðabókar og slangurorðabókum. Til þess að kanna stöðu orðanna í málinu í dag var spurningakönnun lögð fyrir málnotendur. Tilgátan í ritgerðinni var sú að staða orðanna hafi nokkuð breyst með tímanum og notkunarsvið þeirra víkkað. Helstu niðurstöður voru þær að orðmyndun með -ó virðist eiga rætur að rekja til skólamálsins í Lærða skólanum í Reykjavík í seinni hluta 19. aldar og notkunar latneskra endinga með íslenskum orðum, en seinna gátu ýmisleg atriði eflt orðmyndunina. Í byrjun virtist mörgum þykja orðmyndunin afar vont mál sem ætti að forðast en nú eru orð með -ó stundum notuð í rituðum textum og sum þeirra hafa orðið jafnvel algengari en upprunalegu orðin sem þau hafa verið dregin af. Í Íslenskri orðabók eru ekki mörg dæmi um orð með -ó, en þau eru fleiri en í fyrri útgáfum orðabókarinnar þar sem fáein orð hafa bæst við með hverri nýrri útgáfu. Orð sem flestum finnst eðlilegt að nota voru aðallega í hópi orða sem lengi hafa verið í málinu og ný orð virðast jafnan hafa þrengra notkunarsvið þó að undantekningar séu til. Þótt orð með -ó séu notuð af öllum aldurshópum virðast flestir tengja þau máli unglinga og barna. Almennt má segja að það sé munur á viðhorfi til notkunar orða með viðskeytinu: sumir nota þau gjarnan og sumum finnst þau yfirleitt ljót og þeir forðast þau. |
author2 |
Háskóli Íslands |
format |
Thesis |
author |
Lazić, Daria, 1988- |
author_facet |
Lazić, Daria, 1988- |
author_sort |
Lazić, Daria, 1988- |
title |
Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
title_short |
Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
title_full |
Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
title_fullStr |
Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
title_full_unstemmed |
Verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? Athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
title_sort |
verður einhverjum um og ó við að heyra -ó? athugun á sögu og notkun orða með viðskeytið -ó í íslensku |
publishDate |
2016 |
url |
http://hdl.handle.net/1946/24480 |
long_lat |
ENVELOPE(11.284,11.284,64.505,64.505) |
geographic |
Reykjavík Varpa |
geographic_facet |
Reykjavík Varpa |
genre |
Reykjavík Reykjavík |
genre_facet |
Reykjavík Reykjavík |
op_relation |
http://hdl.handle.net/1946/24480 |
_version_ |
1766178863341109248 |