Djass og rokk. Ógn við stöðu Íslands sem siðmenntaðrar evrópskrar þjóðar 1935-1960?

• Main Author: Hilmar Rafn Emilsson 1986-
• Other Authors: Háskóli Íslands
• Format: Master Thesis
• Language: Icelandic
• Published: 2016
• Subjects: Sagnfræði; Íslendingar; Tónlist; Jass; Rokktónlist; Menning; Mikla; Svæði; Iceland
• Online Access: http://hdl.handle.net/1946/24248

Langt fram eftir öldum var Norður-Atlantshaf og Ísland óskilgreint svæði í augum Evrópubúa. Landið virtist ekki tilheyra hinum siðmenntaða evrópska heimi þrátt fyrir að þar byggju hvítir, norrænir menn með sögulega tengingu við Evrópu. Íslendingar voru taldir frumstæðir í háttum, siðum og samskiptum og ekki hjálpaði óreiðukennd náttúran orðsporinu. Íbúar álfunnar notuðust gjarnan við orðræðu sem skipti heiminum í „okkur“, „siðmenntaða“ Evrópu, og „hina“ sem samanstóð af hinum „ósiðmenntaða“ heimi. Íslendingar töldu sig hluta af skilgreiningunni „okkur“, en íbúar meginlandsins voru á öndverðum meiði. Lögðu Íslendingar mikla áherslu á að tengjast Evrópu og sýna fram á að þeir væru siðmenntuð þjóð. Um aldamótin 1900 þróaðist tónlistarstefna meðal hörundsdökkra manna í Suðurríkjum Bandaríkjanna og fékk nafnið djass. Eftir fyrri heimsstyrjöldina barst stefnan til meginlands Evrópu og að lokum til Íslands. Um miðjan fjórða áratuginn þegar vinsældir djassins tóku að aukast hérlendis harnaði andstaðan við hana að sama skapi. Tónlistargagnrýnendur, menningarvitar og aðrir er töldust til efri og menntastétta þjóðfélagsins gengu hart gegn djassinum og spegluðu hann við klassíska tónlist. Var tónlistarstefnunum skipt í æðri og óæðri tónlist til að aðgreina þær. Önnur stefnan var fáguð, hrein og andleg en hin var frumstæð, ljót og líkamleg. Rétt eins og skilgreining Evrópubúa á „okkur“ og „hinum“. Með því að tengja Ísland við æðri tónlist og hafna hinni óæðri, staðsettu íslenskir menningarvitar Ísland innan Evrópu. Þessi orðræða varð vopn þeirra til að sýna fram á að Ísland tilheyrði í raun siðmenntaðri Evrópu. Menningarvitunum var því mikið í mun að Íslendingar hlustuðu ekki á djass, enda hlusta siðmenntaðar þjóðir ekki á óæðri tónlist. Þegar rokkið tók við af djassinum seint á 6. áratugnum breyttust viðhorf gagnrýnendanna og umræðan tók á sig þjóðlegri blæ. Þá hafði Ísland sannarlega tryggt sér sess meðal evrópskra siðmenntaðra þjóða og engin hætta á að íbúar landsins yrðu flokkaðir sem „hinir“. For centuries Iceland ...