Belek yöresi (Antalya doğusu) ve çevresindeki pliyo-kuvaterner çökellerinin foraminiferleri ve ortamsal yorumlar

• Main Author: Parlar, Şeyda
• Other Authors: Görmüş, Muhittin, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü
• Format: Doctoral or Postdoctoral Thesis
• Language: Turkish
• Published: Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2010
• Subjects: Antalya; Bentik foraminifer; Biyoçesitlenme; Pliyo-Kuvaterner; Hiyalin; İz element; Trace element; Hyaline; Plio- Quaternary; Biodiversity; Benthic foraminifera; Planktonic foraminifera
• Online Access: https://hdl.handle.net/20.500.12395/4892

İnceleme alanı, Antalya iline bağlı Serik, Belek ve yakın çevresinde yaklaşık 365 km2lik bir alanı kapsamaktadır. Araştırmada, Pliyo-Kuvaterner yaşlı çökellerin stratigrafisi, foraminifer içerikleri, foraminifer sayısal verileri ve kimyasal analizleri ile paleokelojik yaklaşımlar üzerinde durulmuştur. Araziden derlenen sondaj, kaya ve yıkama örnekleri üzerinde SEM, EDS, biyoçeşitlenme, tane boyu, ?13C-?18O, iz element, mikroiz ve paleoekoloji analizleri, tür tanımlamaları, AMS yaş tayini, ince ve asetat kesit incelemeleri gerçekleştirilmiştir. İnceleme alanındaki istiflenme alttan üste doğru Üst Oligosen-Langiyen yaşlı Aksu Formasyonu; Akitaniyen-Serravaliyen yaşlı Karpuzçay Formasyonu, Messiniyen-Tortoniyen yaşlı Taşlık Formasyonu, Alt Pliyosen yaşlı Yenimahalle Formasyonu olarak belirlenmiştir. Jeolojik birimlerin birbirleri ile uyumlu oldukları gözlenmiştir. Sahadaki, Paleojen ve Neojen çökellerini uyumsuz örten Pliyo-Kuvaterner yaşlı çökeller ise eski ve güncel deniz, eski ve güncel nehir ve ova çökelleri olmak üzere beş ayrı birime ayrılarak incelenmiştir. AMS yaş tayini ve foraminifer içeriklerine göre eski deniz çökellerinin yaşı Üst Pliyosen-Holosen, güncel deniz çökellerinin yaşı Holosen'dir. Belek ve çevresinde Pliyo-Kuvaterner çökelleri içerisinde Loeblich ve Tappan'ın foraminifer sistematik sınıflamasına göre 25 familyaya ait toplam 52 cins ve 105 tür tanımlanmıştır. Biyoçeşitlenme analizleri sonucunda tür zenginliği, tür çeşitliliği, tür tekdüzeliği indeksleri güncel deniz çökelleri için yüksek, eski deniz çökelleri için nispeten düşük bulunmuştur. Benzerlik indeksi ile türlerin ardışık seviyelerde dereceli değiştiği gözlenmiştir. İz element analizlerinde metal konsantrasyonları ortalama değerlere yakın bulunmuş, bölgede aşırı metal zenginleşmesi olmadığı ve mevcut yüksek metal bulunuşunun nedeninin bazı jeolojik kaynaklardan taşınma olduğu düşünülmüştür. ?13C-?18O analizleri sonucunda derine doğru ?13C oranlarının azaldığı, ?18O oranlarının arttığı görülmüştür. Bu değerler örneklerin denizel karbonat/bikarbonat, kireçtaşları ortamlarında oluştuğunu ve sedimanter kökenli olduklarını göstermiştir. EDS analizlerinde hiyalin kavkılarda SiO2 ve yüksek CaO, porselen kavkılarda yüksek CaO ve MgO, aglütinat kavkılarda yüksek Al2O3 ve SiO2 ve düşük CaO belirlenmiştir. Kavkılardaki Mg/Ca oranı kullanılarak deniz tabanı suyu sıcaklıkları (DTSS)'nın 7,34-45,947 °C arasında sıcaklık değerlerine sahip oldukları ortaya konmuştur. Mikroiz analizinde diğer canlıların foraminifer kavkılarında simbiyont yaşamı sonucunda oluşturduğu düşünülen 4 tip mikrooyuk tanımlanmıştır. Çökelme ortamlarını belirleyebilmek amacıyla zemin özelliklerini ve litoloji değişimi üzerinde durularak detaylı tane boyu analizleri gerçekleştirilmiştir. Düşey yönde değişim için sondaj, yatay yönde değişim için yüzey örnekleri kullanılmıştır. Düşey yönde toplam birey sayısı, tane boyu, bentik foraminiferler ve hiyalin kavkılı foraminiferler azalırken planktik foraminiferler ve porselen kavkılı foraminiferler artmaktadır. Yatay yönde ise kuzeye doğru toplam birey sayısı, tane boyu azalırken, planktik foraminiferler ve porselen kavkılı foraminiferler çok fazlalaşmaktadır, batıya doğru toplam birey sayısı, porselen kavkılı foraminiferler ve bentik foraminiferler artarken, tane boyu azalmaktadır. Buna göre üç yönde de dereceli bir geçiş görülmektedir. Tüm verilere göre kıyı kenar çizgisinin Holosen sürecinde değişim yönünün kuzeyden güneye doğru değişerek bir regresyon sonucu günümüzdeki görünümünü kazandığı sonucuna varılmıştır. The investigation area covers the Serik, Belek (Antalya) and its surrounding areas, approximately 365 km2. The study includes investigations on the stratigraphy of Plio-Quaternary sediments, their foraminiferal contents, quantitative data, chemical analyses and paleoenvironmental approaches. The SEM, EDS, biodiversity, grain size, ?13C-?18O, trace elements, microtrace and palaeoecology analyses, species descriptions, AMS age determinations, thin section and acetate section studies were carried out on the drilling, rock and washing samples. Stratigraphic succession of the study area from bottom to top are as follows: the Upper Oligocene-Langhian aged Aksu Formation; the Aquitanian-Serravalian aged Karpuzçay Formation, the Messinian-Tortonian aged Taşlık Formation, the Lower Pliocene aged Yenimahalle Formation. The geological units are conformable each other. The Plio-Quaternary sediments were divided to five units as ancient and recent marine, ancient and recent river and plain sediments. The age of ancient marine sediments are Upper Pliocene-Holocene and the age of recent marine sediments is Holocene according to AMS age determination and foraminiferal contents. Totally 105 species of 52 genera related to 25 families, according to the foraminiferal systematic classification of Loeblich and Tappan were identified in the Plio-Quaternary sediments around Belek and its sorrounding areas. Biodiversity analyses, species richness, diversity, evenness indices were calculated, and high values for present marine sediments and in comparatively low values for ancient marine sediments were observed. The similarity indices show that the species of successive levels change gradually. In the trace element analyses the metal concentrations were found close to the average values, there is not extreme metal enrichment in the region and the reason of the present high metal levels is assumed to be reworking from geological sources. As a results of ?13C-?18O analyses, it is observed that ?13C rates decreases and ?18O rates increases with depth. These values show that the samples were formed in marine carbonate / bicarbonate paleoenvironments and they have sedimentary origine. SiO2 and high CaO in the hyaline shells, high CaO and MgO in the porselenous shells, high Al2O3 and SiO2 and low CaO in the aglutinat shells were determined in the EDS analyses. The sea bottom water temperatures (DTSS) were determined between 7.34 to 45.947 ° C by the Mg / Ca ratios of the shells. In microtrace analyses, four microtrace types on foraminifera shells which were related to simbiyont life modes of the other organisms were determined. For determination of depositional environment, the grain size analyses were carried out in detail with emphasis on the changes between substrate and foraminiferal distribution. The drilling samples were used for changes in vertical direction and the surface samples were evaluated for changes in horizontal direction. The total number of individuals, the grain size, benthic foraminifera and hyaline test foraminifera decrease and planktonic foraminifera and porcelenous tests increase in the vertical direction. In horizontal direction to the north, the total number of individuals and the grain size decrease, planktonic foraminifera and porcelenous tests increase extremely; westward the total number of individuals, porcelenous tests and benthic foraminifera increase and the grain size decrease. Therefore, gradually transition is seen in the three directions. In conclusion, according to the obtained data, coastal line was changed from north to south during the Holocene as a result of a regression.