Kumuk Ağızlarında uzun kelimeler ve ana Türkçedeki bazı uzun ünlülerin Kumuk Ağızlarında farklı ünlüye geçişi

• Main Author: Uyanık, Osman
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü 2002
• Subjects: Kumuk Türkçesi; Aslî uzun ünlüler; Kumuklar; Kumuk language; Long voiced vowels; Kumuks; Yakut
• Online Access: https://hdl.handle.net/20.500.12395/13362

Url: http://sutad.selcuk.edu.tr/sutad/article/view/180 Günümüzde Ana Türkçe’deki uzun ünlü varlığı kabul edilmiş durumdadır. Bu uzun ünlüler çağdaş lehçelerden Türkmence ve Yakutça’da belirgin olarak kullanılmaktadır. Anadolu sahası da dahil olmak üzere pek çok lehçenin ağızlarında da varlığını sürdürmektedir. Kumuk ağızlarında da çeşitli sebeplerden dolayı uzun ünlülü kelimelere rastlanır. Bu uzun ünlüler; Türkçe’nin aslî uzun ünlülerinin bulunduğu kelimelerde, çeşitli ses hadiseleri sonucunda oluşan uzun ünlülü kelimelerde, vurgu ve tonlama sonucunda oluşan uzun ünlülü kelimelerde görülmektedir. Kumuk ağızlarında, uzun ünlülerin bu şekilde görülmesinin dışında Ana Türkçe’deki bazı uzun ünlülerin sistemli bir şekilde başka bir ünlüye dönüştüğü de görülmektedir. Bu ünlülerden biri Anadolu sahasında i ünlüsüne dönüşmüş olan kapalı e ünlüsüdür. Kapalı e ünlüsü normalden açık ve yarı uzun bir şekilde söylenen açık e ünlüsüne dönüşerek uzunluğunu korumaktadır. Değişime uğradığı hâlde uzunluğunu koruyamayan; ama Ana Türkçe’de uzun olarak söylendiğini gösteren diğer ünlüler ise o ve ö’dür. Ana Türkçe’deki uzun o ve ö ünlüleri Kumukça’da u ve ü ünlüsüne dönüşmüştür, kısa o, ö ünlüleri ise değişmeden kalmıştır. Önceki çalışmalarda Ana Türkçe’deki aslî uzunlukların tespitinde; yaşayan ağızlardaki uzun ünlülerin karşılaştırılmasından, başka dillere verilen uzun ünlülü kelimelerin o dillerde yaşatılmasından ve Göktürk, Uygur, Arap alfabeleri gibi uzun ünlüleri gösteren alfabelerle verilmiş eserlerden faydalanılmıştır. Kumuk Türkçesinde görülen Ana Türkçe’deki şeklini değiştiren ünlülerin incelenmesi ile Ana Türkçe’deki uzun ünlülerin tespitine yeni bir yöntem daha katılabilecektir. The existance of the long voiced vowels in basic Turkish are accepted in our day. These vowels have been clearly used in modern Yakut and Turkoman languages. They survive in many dialects in the Anatolian region, either. It is met with words with long voiced vowels for some reasons in Kumuk dialects. These long vowels are seen in words with ...