Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.

24 cm The Wywierzysko Goryczkowe karst system has been the subject of numerous studies, and it was this extensive literature dating back to the 1960s, the 1980s and the end of the 20th and beginning of the 21st century that gave rise to a question regarding the role played in the development of the...

Full description

Bibliographic Details
Main Author: Bytomski, Tomasz
Format: Text
Language:Polish
Published: IGiPZ PAN 2009
Subjects:
Online Access:https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/55593/content
id ftrcin:oai:rcin.org.pl:55593
record_format openpolar
institution Open Polar
collection Digital Repository of Scientific Institutes (RCIN)
op_collection_id ftrcin
language Polish
topic glaciaton
karst relief
glacier waters
Tatra Mountains
zlodowacenie
rzeźba krasowa
wody lodowcowe
Tatry
spellingShingle glaciaton
karst relief
glacier waters
Tatra Mountains
zlodowacenie
rzeźba krasowa
wody lodowcowe
Tatry
Bytomski, Tomasz
Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
topic_facet glaciaton
karst relief
glacier waters
Tatra Mountains
zlodowacenie
rzeźba krasowa
wody lodowcowe
Tatry
description 24 cm The Wywierzysko Goryczkowe karst system has been the subject of numerous studies, and it was this extensive literature dating back to the 1960s, the 1980s and the end of the 20th and beginning of the 21st century that gave rise to a question regarding the role played in the development of the Wywierzysko Goryczkowe karst system by the last (Würm) Glaciation. The answer to this and other questions was sought via a reconstruction of glacial dynamic that, built on a previously agreed reconstruction of the geometry of the Sucha Woda glacier. The key here was an estimation of the amount of meltwater following the maximum extent of the glacier noted some 21–19 ka BP. The maximum coincided with the most marked Würm Glaciation cooling, this period usually being associated with deteriorating weather conditions, i.e. a decline in air temperature, lower rainfall (not exceeding 500 mm a–1 at the time) and consequently more limited ablation). During the period of maximum coverage to the likely speed of movement was of c. 14 ma–1. The movement at an altitude of 1600 m a.s.l. was thus of a little over 2 million m3a–1 of snow and ice. Taking into account the volume of snow and ice, rainfall, and the speed of the glacier, the volume of meltwater is deemed to have exceeded 105 k m3d–1. As the total volume of the glacier is an estimated 1.4 billion m3, this volume of meltwater seems relatively small. To better illustrate theissue, the author compared contemporary outflow with that during the glaciation. The outflow of water from the Sucha Woda Valley is currently 66.9 k m3d–1, though it needs to be noted that only 37% of rainwater leaves the basin at the outlet of the Tatra Mountains, the vast majority feeding the Wywierzysko Goryczkowe and Olczyskie karst system. The volume of the Wywierzysko Goryczkowe karst systemis 2.1 million m3 according to the Mangin method, making this the largest local aquifer in the Tatra Mountains. During the period of maximum glaciation prevailing climatic conditions did not facilitate the free ...
format Text
author Bytomski, Tomasz
author_facet Bytomski, Tomasz
author_sort Bytomski, Tomasz
title Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
title_short Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
title_full Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
title_fullStr Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
title_full_unstemmed Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts.
title_sort rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego wywierzyska goryczkowego w tatrach = the role of the last glaciation in shaping the wywierzysko goryczkowe karst system in the tatra mts.
publisher IGiPZ PAN
publishDate 2009
url https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/55593/content
long_lat ENVELOPE(-68.483,-68.483,-67.417,-67.417)
geographic Mangin
geographic_facet Mangin
genre Journal of Glaciology
genre_facet Journal of Glaciology
op_source CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187
http://195.187.71.2/ipac20/ipac.jsp?profile=geogpan&index=BOCLC&term=gg96601183
CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187
op_relation Przegląd Geograficzny
1. Barczyk G., 2004, Barwienie ponoru na Hali Gąsienicowej, [w:] M. Gradziński, M. Szelerewicz (red.), Materiały 38 Sympozjum Speleologicznego, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Zakopane, s. 35–36.
2. Barczyk G., 2008, Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane.
3. Barczyk G., Humnicki W., 1999, Wpływ zawodnienia masywu na migrację wód w krasowym systemie Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach, Współczesne Problemy Hydrogeologii, 9, Warszawa, s. 21–28.
4. Baumgart-Kotarba M., Kotarba A., 2001, Deglaciation in the Sucha Woda and Pańszczyca valleys in the Polish High Tatras, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 35, s. 7–38.
5. Bindschadler R., Harrison W., Raymond C., 1976, Termal regime of surge type glacier, Journal of Glaciology, 16, s. 251–259.
6. Dąbrowski T., Głazek J., 1968, Badania przepływów krasowych we wschodniej części Tatr Polskich, Speleologia, 3, 2, s. 85–89.
7. Derkacz M., 2005, Pierwsze etapy recesji lodowca Suchej Wody w Tatrach podczas ostatniego zlodowacenia, [w:] A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Współczesna ewolucja rzeźby Polski", Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 97–100.
8. Dobiński W., 2004, Wieloletnia zmarzlina w Tatrach: geneza, cechy, ewolucja, Przegląd Geograficzny, 76, 3, s. 327–343.
9. Gądek B., 1998, Wűrmskie zlodowacenie Tatr w świetle rekonstrukcji lodowców wybranych dolin na podstawie prawidłowości glacjologicznych, Uniwersytet Śląski, Katowice.
10. Gądek B., Litwin L., 1999, Glaciokarst of subalpine and alpine zone of the Mała Łąka valley, Tatra Mts., Poland, Acta Carsologica, 28, 1, s. 71–86.
11. Głazek J., 1960, O hydrografii krasowej wschodniej części Tatr Polskich, Speleologia, 2, 2–4, s. 115–119.
12. Głazek J., 1964, Kras podmorenowy Doliny Pańszczycy w Tatrach, Kwartalnik Geologiczny, 7, 1, s. 161–171.
13. Głazek J., 1995, Hydrografia krasowa Tatr Polskich, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 4, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–30.
14. Głazek J., Grodzicki J., 1996, Kras i jaskinie, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Tatrzański Park Narodowy, Kraków–Zakopane, s. 139–166.
15. Głazek J., Grodzicki J., Rudnicki J., Wójcik Z., 1979, Kras Tatrzański, Przegląd Geologiczny, 56, 7, s. 377–381.
16. Głazek J., Wójcik Z.,1963, Zjawiska krasowe wschodniej części Tatr Polskich, Acta Geologica Polonica, 13, 3, s. 91–124.
17. Grodzicki J., 1991, Geneza i ewolucja jaskiń Tatr Zachodnich, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 1, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–41.
18. Gryglewski M., 1998, Rekonstrukcja geometrii wűrmskiego lodowca Suchej Wody w Tatrach, Katedra Geomorfologii, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, maszynopis.
19. Guzik K., 1959, Mapa geologiczna Tatr Polskich 1:10 000, arkusz Kościelec, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa.
20. Hercman H., 1991, Rekonstrukcja elementów środowiska geologicznego na podstawie datowania izotopowego nacieków jaskiniowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria Matematyka-Fizyka, 66, Geochronometria, 8.
21. Jania J., 1988, Dynamiczne procesy glacjalne na południowym Spitsbergenie, Uniwersytet Śląski, Katowice.
22. Jania J., 1997, Glacjologia, PWN, Warszawa.
23. Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia, PWN, Warszawa.
24. Klimaszewski M., 1988, Rzeźba Tatr Polskich, PWN, Warszawa.
25. Małecka D., 1993, Hydrogeologia krasu tatrzańskiego, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 3, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–35.
26. Pachla J., Zaczkiewicz W., 1985, Drogi krążenia wód krasowych na przykładzie zlewni potoku Sucha Woda, Gacek, 2, Sekcja Taternictwa Jaskiniowego Klubu Wysokogórskiego, Kraków, s. 39–44.
27. Pulina M., 1974, Denudacja chemiczna na obszarach krasu węglanowego, Prace Geograficzne, IG PAN, 105, Wrocław.
28. Pulina M., 1999, Kras. Formy i procesy, Uniwersytet Śląski, Katowice.
29. Wójcik Z., 1968, Rozwój geomorfologiczny wapiennych obszarów Tatr i innych masywów krasowych, Prace Muzeum Ziemi, 13, Warszawa, s. 73–76.
oai:rcin.org.pl:publication:75416
https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/55593/content
oai:rcin.org.pl:55593
op_rights Rights Reserved - Free Access
Prawa zastrzeżone - dostęp nieograniczony
_version_ 1766049230594506752
spelling ftrcin:oai:rcin.org.pl:55593 2023-05-15T16:57:39+02:00 Rola ostatniego zlodowacenia w ukształtowaniu systemu krasowego Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach = The role of the last glaciation in shaping the Wywierzysko Goryczkowe karst system in the Tatra Mts. Przegląd Geograficzny T. 81 z. 3 (2009) Bytomski, Tomasz 2009 File size 0,7 MB application/pdf Rozmiar pliku 0,7 MB https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/55593/content pol pol IGiPZ PAN Przegląd Geograficzny 1. Barczyk G., 2004, Barwienie ponoru na Hali Gąsienicowej, [w:] M. Gradziński, M. Szelerewicz (red.), Materiały 38 Sympozjum Speleologicznego, Polskie Towarzystwo Przyrodników im. Kopernika, Zakopane, s. 35–36. 2. Barczyk G., 2008, Tatrzańskie wywierzyska. Krasowe systemy wywierzyskowe Tatr Polskich, Tatrzański Park Narodowy, Zakopane. 3. Barczyk G., Humnicki W., 1999, Wpływ zawodnienia masywu na migrację wód w krasowym systemie Wywierzyska Goryczkowego w Tatrach, Współczesne Problemy Hydrogeologii, 9, Warszawa, s. 21–28. 4. Baumgart-Kotarba M., Kotarba A., 2001, Deglaciation in the Sucha Woda and Pańszczyca valleys in the Polish High Tatras, Studia Geomorphologica Carpatho-Balcanica, 35, s. 7–38. 5. Bindschadler R., Harrison W., Raymond C., 1976, Termal regime of surge type glacier, Journal of Glaciology, 16, s. 251–259. 6. Dąbrowski T., Głazek J., 1968, Badania przepływów krasowych we wschodniej części Tatr Polskich, Speleologia, 3, 2, s. 85–89. 7. Derkacz M., 2005, Pierwsze etapy recesji lodowca Suchej Wody w Tatrach podczas ostatniego zlodowacenia, [w:] A. Kotarba, K. Krzemień, J. Święchowicz (red.), VII Zjazd Geomorfologów Polskich, Współczesna ewolucja rzeźby Polski", Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, s. 97–100. 8. Dobiński W., 2004, Wieloletnia zmarzlina w Tatrach: geneza, cechy, ewolucja, Przegląd Geograficzny, 76, 3, s. 327–343. 9. Gądek B., 1998, Wűrmskie zlodowacenie Tatr w świetle rekonstrukcji lodowców wybranych dolin na podstawie prawidłowości glacjologicznych, Uniwersytet Śląski, Katowice. 10. Gądek B., Litwin L., 1999, Glaciokarst of subalpine and alpine zone of the Mała Łąka valley, Tatra Mts., Poland, Acta Carsologica, 28, 1, s. 71–86. 11. Głazek J., 1960, O hydrografii krasowej wschodniej części Tatr Polskich, Speleologia, 2, 2–4, s. 115–119. 12. Głazek J., 1964, Kras podmorenowy Doliny Pańszczycy w Tatrach, Kwartalnik Geologiczny, 7, 1, s. 161–171. 13. Głazek J., 1995, Hydrografia krasowa Tatr Polskich, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 4, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–30. 14. Głazek J., Grodzicki J., 1996, Kras i jaskinie, [w:] Z. Mirek (red.), Przyroda Tatrzańskiego Parku Narodowego, Tatrzański Park Narodowy, Kraków–Zakopane, s. 139–166. 15. Głazek J., Grodzicki J., Rudnicki J., Wójcik Z., 1979, Kras Tatrzański, Przegląd Geologiczny, 56, 7, s. 377–381. 16. Głazek J., Wójcik Z.,1963, Zjawiska krasowe wschodniej części Tatr Polskich, Acta Geologica Polonica, 13, 3, s. 91–124. 17. Grodzicki J., 1991, Geneza i ewolucja jaskiń Tatr Zachodnich, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 1, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–41. 18. Gryglewski M., 1998, Rekonstrukcja geometrii wűrmskiego lodowca Suchej Wody w Tatrach, Katedra Geomorfologii, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec, maszynopis. 19. Guzik K., 1959, Mapa geologiczna Tatr Polskich 1:10 000, arkusz Kościelec, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa. 20. Hercman H., 1991, Rekonstrukcja elementów środowiska geologicznego na podstawie datowania izotopowego nacieków jaskiniowych, Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej, Seria Matematyka-Fizyka, 66, Geochronometria, 8. 21. Jania J., 1988, Dynamiczne procesy glacjalne na południowym Spitsbergenie, Uniwersytet Śląski, Katowice. 22. Jania J., 1997, Glacjologia, PWN, Warszawa. 23. Klimaszewski M., 1978, Geomorfologia, PWN, Warszawa. 24. Klimaszewski M., 1988, Rzeźba Tatr Polskich, PWN, Warszawa. 25. Małecka D., 1993, Hydrogeologia krasu tatrzańskiego, [w:] J. Grodzicki (red.), Jaskinie Tatrzańskiego Parku Narodowego, 3, Polskie TPNoZ, Warszawa, s. 11–35. 26. Pachla J., Zaczkiewicz W., 1985, Drogi krążenia wód krasowych na przykładzie zlewni potoku Sucha Woda, Gacek, 2, Sekcja Taternictwa Jaskiniowego Klubu Wysokogórskiego, Kraków, s. 39–44. 27. Pulina M., 1974, Denudacja chemiczna na obszarach krasu węglanowego, Prace Geograficzne, IG PAN, 105, Wrocław. 28. Pulina M., 1999, Kras. Formy i procesy, Uniwersytet Śląski, Katowice. 29. Wójcik Z., 1968, Rozwój geomorfologiczny wapiennych obszarów Tatr i innych masywów krasowych, Prace Muzeum Ziemi, 13, Warszawa, s. 73–76. oai:rcin.org.pl:publication:75416 https://rcin.org.pl/dlibra/publication/edition/55593/content oai:rcin.org.pl:55593 Rights Reserved - Free Access Prawa zastrzeżone - dostęp nieograniczony CBGiOS. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 http://195.187.71.2/ipac20/ipac.jsp?profile=geogpan&index=BOCLC&term=gg96601183 CBGiOŚ. IGiPZ PAN, sygn.: Cz.181, Cz.3136, Cz.4187 glaciaton karst relief glacier waters Tatra Mountains zlodowacenie rzeźba krasowa wody lodowcowe Tatry Text Tekst 2009 ftrcin 2022-11-28T01:30:56Z 24 cm The Wywierzysko Goryczkowe karst system has been the subject of numerous studies, and it was this extensive literature dating back to the 1960s, the 1980s and the end of the 20th and beginning of the 21st century that gave rise to a question regarding the role played in the development of the Wywierzysko Goryczkowe karst system by the last (Würm) Glaciation. The answer to this and other questions was sought via a reconstruction of glacial dynamic that, built on a previously agreed reconstruction of the geometry of the Sucha Woda glacier. The key here was an estimation of the amount of meltwater following the maximum extent of the glacier noted some 21–19 ka BP. The maximum coincided with the most marked Würm Glaciation cooling, this period usually being associated with deteriorating weather conditions, i.e. a decline in air temperature, lower rainfall (not exceeding 500 mm a–1 at the time) and consequently more limited ablation). During the period of maximum coverage to the likely speed of movement was of c. 14 ma–1. The movement at an altitude of 1600 m a.s.l. was thus of a little over 2 million m3a–1 of snow and ice. Taking into account the volume of snow and ice, rainfall, and the speed of the glacier, the volume of meltwater is deemed to have exceeded 105 k m3d–1. As the total volume of the glacier is an estimated 1.4 billion m3, this volume of meltwater seems relatively small. To better illustrate theissue, the author compared contemporary outflow with that during the glaciation. The outflow of water from the Sucha Woda Valley is currently 66.9 k m3d–1, though it needs to be noted that only 37% of rainwater leaves the basin at the outlet of the Tatra Mountains, the vast majority feeding the Wywierzysko Goryczkowe and Olczyskie karst system. The volume of the Wywierzysko Goryczkowe karst systemis 2.1 million m3 according to the Mangin method, making this the largest local aquifer in the Tatra Mountains. During the period of maximum glaciation prevailing climatic conditions did not facilitate the free ... Text Journal of Glaciology Digital Repository of Scientific Institutes (RCIN) Mangin ENVELOPE(-68.483,-68.483,-67.417,-67.417)