Í útlendra höndum: Jón Sigurðsson og handritasöfnun á Íslandi 1840–1880

• Main Author: Olafsson, Bragi
• Other Authors: Már Jónsson, Sagnfræði- og heimspekideild (HÍ), Faculty of History and Philosophy (UI), Hugvísindasvið (HÍ), School of Humanities (UI), Háskóli Íslands, University of Iceland
• Format: Doctoral or Postdoctoral Thesis
• Language: Icelandic
• Published: Háskóli Íslands, Hugvísindasvið, Sagnfræði- og heimspekideild 2022
• Subjects: Handritasöfnun; Handritasöfn; Jón Sigurðsson; Þjóðernishyggja; Sagnfræði; Doktorsritgerðir; Varpa; Iceland
• Online Access: https://hdl.handle.net/20.500.11815/2784

Í þessari ritgerð er fjallað um handritasöfnun Jóns Sigurðssonar forseta. Markmið hennar er þríþætt. Í fyrsta lagi að varpa ljósi á tilgang söfnunarinnar og þá hvata er lágu þar að baki, í öðru lagi að skoða þær deilur er spruttu í kjölfar hennar og loks að kanna viðbrögð við þeim eins og þau birtust á opinberum vettvangi, í bréfaskiptum Jóns Sigurðssonar og samferðarmanna hans, og í aðbúnaði varðveislustofnana á Íslandi. Stuðst er við ævisögulega nálgun (e. biographical approach) og til greiningar er notast við kenningar Pierre Bourdieu um menningarlegt auðmagn (e. cultural capital), hið svokallaða þriggja þrepa líkans Miroslavs Hroch um þróun þjóðernishreyfinga (e. three-phase model of national movements), líkan Joeps Leerssen um ræktun menningar (e. cultivation of culture) og kenningar um atbeini (e. agency). Heimildir ritgerðarinnar samanstanda af bréfasöfnum Jóns og samferðamanna hans, skjalasöfnum Alþingis, Hins íslenska bókmenntafélags, Landsbókasafns og Forngripasafns, fundargerðabókum Kvöldfélagsins og annarra félaga, Alþingistíðindum, ferðabókum og frásögnum erlendra aðila er komu hingað til lands á átjándu og nítjándu öld, greinum, ræðum og ritverkum Jóns og blöðum og tímaritum er komu út á rannsóknartímabili ritgerðarinnar sem miðast við tímabilið 1840–1880. Í inngangskafla er gerð grein fyrir aðferðum og efnistökum ritgerðarinnar, kenningaramma hennar, fyrri rannsóknum og heimildum. Í öðrum kafla er fjallað um sögulegan bakgrunn ritgerðarinnar, sem mótaðist einkum af viðamiklum handritasöfnunum Dana og Svía á Íslandi á sautjándu öld og Árna Magnússonar í aldarlok og upphafi þeirrar átjándu. Mikill afrakstur þeirra safnana mótaði þá skoðun að íslensk miðaldahandrit hefðu flest verið komin í erlendar hendur þegar í lok sautjándu aldar, sem hafði umtalsverð áhrif á umræðuna um handritasöfnun á Íslandi um miðbik nítjándu aldar. Í þriðja kafla er fjallað um þá hvata er lágu að baki handritasöfnun Jóns Sigurðssonar sem má einkum rekja til andstöðu hans við flutning handrita frá Íslandi og nauðsyn þess að ...