Saha Türkçesinde Oğuzca unsurlar

• Main Author: Çolak, Doğan
• Other Authors: Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Yazar Numarası: 111633, Yazar Numarası: 0000-0003-3331-7496
• Format: Conference Object
• Language: Turkish
• Published: 2015
• Subjects: Saha Türkçesi; Oğuz Türkçesi; Söz varlığı; Ses bilgisi; Şekil bilgisi; Sakha language; Oghuz language; Vocabulary; Phonetics; Morphology; Sakha; Yakut
• Online Access: https://hdl.handle.net/20.500.11787/3659

Saha Türkçesi, Ana Türkçeden erken dönemde ayrılan lehçelerden biridir. Bünyesinde eski Türkçeye has çeşitli özellikler bulundurmaktadır. Bunun yanı sıra Saha Türkçesi, çeşitli araştırmacılar tarafından Oğuzca olduğu belirtilen unsurları da içerisinde barındırmaktadır. Saha Türkçesi ile Oğuz grubu lehçeleri arasında bugün ciddi bir mesafe farkı vardır. Bu mesafe geçmişte de -bugünkü kadar olmasa bile- pek farklı değildi. Bu durum karşılıklı münasebetleri kısıtladığı gibi her iki grup arasındaki dil ilişkilerini zora sokmaktadır. Buradan hareketle, Saha Türkçesinde tespit edilen Oğuzca unsurların, Eski Türkçeden Saha Türkçesine yadigâr olduğunu düşünülmektedir. Bu çalışmada, daha önceki araştırmalarda Oğuzca olarak belirtilen unsurların Saha Türkçesindeki durumu tespit edilmeye çalışıldı. Daha önceki çalışmalarda Oğuzca olarak belirtilen “gece, bulmak, yoğurt, û, ürün, el, kizlee-, de-, yağ, inek” kelimelerinin Saha Türkçesi söz varlığındaki karşılıkları, diğer Türk lehçelerindeki karşılıkları ile birlikte verilmiştir. Bu kelimelerin haricinde, Ahmet B. Ercilasun ve Ziyat Akkoyunlu’nun Kâşgarlı Mahmud Dîvânu Lugâti’t-Türk, Robert Dankoff ve James Kelly’in Compendium of The TurkicDialects, (Dīwān Luγāt atTurk) ve Akartürk Karahan’ın Dīvānu Luġāti’t-Türk’e Göre XI. Yüzyıl Türk Lehçe Bilgisi isimli eserde, Dîvânu Luġâti’t-Türk’te tespit edilen yaklaşık 350 Oğuzca kelimenin Saha Türkçesinde yer alıp almadığı Saha Türkçesine ait Edouard Pekarskiy’in Yakut Dili Sözlüğü, P. A. Sleptsov’un Yakutsko - Russkiy Slovar ve Sahaca - Sahaca olarak hazırlanmış ve /s/ sesine kadar 8 cildi yayınlanmış olan Saxa Tılın Bıhaarıılaax Ulaxan Tılcıta isimli sözlükleri taranarak tespit edilmeye çalışıldı. Çalışmada söz varlığı incelemelerinin yanı sıra ses ve şekil bilgisi unsurları da incelendi. Bu kısımda asli uzun ünlülerin, t- > d- ve ḳ- > ġ- // k- > g- seslerinin durumu ve duyulan geçmiş zaman eki -mIş (> Saha Türkçesi -BIt)’ın Saha Türkçesindeki durumları ele alındı. Çalışmanın sonuç bölümünde ise Saha Türkçesindeki ...