Штипските Евреи

• Other Authors: Šarovik, Ljiljana
• Format: Book
• Language: Macedonian
• Published: Skopje : Evrejskata zaednica vo Republika Makedonija 1999
• Subjects: Jevreji - Štip; Jevreji - Makedonija; Jews - Štip; Jews - Macedonia; Rata; sami
• Online Access: https://www.jevrejskadigitalnabiblioteka.rs/handle/123456789/2470; http://jevrejskadigitalnabiblioteka.rs/bitstream/id/7883/StipskiteEvreiOCR.pdf; https://hdl.handle.net/21.15107/rcub_jdb_2470

Već dva milenijuma makedonski narod deli ovaj prostor sa Jevrejima koji su tu došli posle izgona iz Španije. Istaknuti predstavnici ovog naroda ostavili su značajan trag u istoriji Makedonije. Čak, prema Aleksandru Matkovskom, moguće je i da su sami solunski Sloveni prosvetitelji Sveti Kirilo i Metodije imali jevrejsko poreklo. Dugo vremena držao je i arhiepiskopsku katedru u Ohridu pokršteni Jevrejin Leon Leung (1107-1120). U Ohridu je rođen 1328. godina i čuveni lekar tog vremena i slavni talmudista i filozof Juda Moskona. Jevrejske trgovačke i zanatske porodice su držale čaršiju, a legendarne su postale i specifične jevrejske četvrti koje su dale pečat nizu makedonskih gradova. Bez obzira na konfesionalnu odvojenost, Jevreji u Makedoniji uvek su bili uključeni u sve aspekte života stanovništva Makedonije, pa i u borbama Makedonaca za slobodu, čovečnost i pravdu. Tako је i Rafael Kamhi iz Bitoljа imao istaknutu ulogu u Ilindenskim ustancima i bio je blizak sa nosiocima makedonske revolucije Gruevom, Delčevom, Toševom i drugima. Saradnja Jane Sandanski sa solunskim Jevrejima i stvaranje zajedničke narodne ujedinjene stranke u Skupštini sa poslanikom iz Carigrada, Dimitrom Vlahovim, koji je bio ne samo tribun Jevreja već i lični doživotni prijatelj sa osnivačima moderne jevrejske države Izrael. Konačno, istaknuti jevrejski intelektualci bili su uključeni u napredna kretanja u periodu između dva svetska rata, a oni koji su spaseni od Holokausta 1943. postali su istaknuti borci i vođe Narodnooslobodilačke borbe makedonskog naroda, a zatim u izgradnji makedonske države i njene kulture. Broj jevrejskog stanovništva u Makedoniji varirao je tokom istorije. Broj se posebno povećao za vreme velikog proterivanje Jevreja Sefarda iz Španije, posle 1492. godine. Oni su preko Soluna preplavili evropsku Tursku i formirali moćne zajednice u Skoplju, Bitolju i Štipu. Štipska „Jevrejska mahala (Mala)“ sa svojih oko 160 porodica i preko 550 članova, njihovih 27 raznovrsnih trgovačkih i zanatskih radnji, dala je posebno ...