O moći riječi: Iscjeliteljske basme bosanskih sefardskih žena

• Main Authors: Alexander, Tamar, Papo, Eliezer
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Bosnian
• Published: Zenica : Bosansko narodno pozorište 2011
• Subjects: sefardski folklor; bosanski; Bosnian Sephardic folklore; usmena književnost; jevrejska; Jewish oral literature; tradicionalna medicina; Jewish traditional medicine; Jewish folk healing; popularna verovanja; Jewish popular beliefs; sami
• Online Access: https://www.jevrejskadigitalnabiblioteka.rs/handle/123456789/1521; https://www.academia.edu/1104820/Tamar_Alexander_and_Eliezer_Papo_O_mo%C4%87i_rije%C4%8Di_Iscjeliteljske_basme_bosanskih_sefardskih_%C5%BEena_Zeni%C4%8Dke_sveske_13_2011_pp_229_278; http://jevrejskadigitalnabiblioteka.rs/bitstream/id/4774/TAlexanderEPapoOmociOCR.pdf

Unatoč sve većem napredovanju sefardskih studija, izvjesni aspekti sefardskog folkora još uvijek nisu dovoljno istraženi. Takav je, recimo, i slučaj prikantes, basmi sefardskih žena. Za razliku od muških basmi, tzv. lehašim, koji ne samo da imaju hebrejsko ime - nego se i izvode na hebrejskom, Svetom jeziku svih Jevreja (te su, kao takvi, razumljivi i dostupni samo muškarcima), prikantes se izvode samo jedino i isključivo na Ladinu, narodnom jeziku sefardskih Jevreja; te, kao takvi, predstavljaju gotovo ekskluzivno naslijeđe sefardskih žena. Autori članka vide u ovim rimovanim magijskim formulama autonomni književni žanr, te ih i analiziraju književno-folklornim metodama. Sužavajući korpus na tradiciju samo jedne sefardske zajednice, sarajevske, autori pokušavaju da izoštre razlike između pojedinih podžanrova, kao i da ponude model relevantan za klasifikaciju i analizu basmi uopšte. Rečeni model zasniva se na opsegu autonomnosti bajalice, te prostoru njenog djelovanja. Tako se rituali koji su zasnovani na prikantes mogu prvo podijeliti u dvije velike grupe: oni u kojima bajalica djeluje potpuno autonomno i vlastitim snagama, te oni u kojima se bajalica obraća višim silama. Rituali prve grupe, u kojima bajalica djeluje suvereno, djele se na dvije podgrupe: u prvoj bajalica djeluje u običnoj, svakodnevnoj i svima poznatoj realnosti - dok u drugoj grupi rituala ona, poput šamana, prelazi u paralelni svijet, u svijet iza ogledala, i u njemu izvodi radnju (koja ima povratno dejstvo na svakodnevnu realnost); ili stiče znanje neophodno za tretiranje zdravstvenog problema u običnoj realnosti; ili, ako ništa drugo, prisustvuje događaju koji donosi rješenje za problem zbog koga je sefardska bajalica krenula na svoje šamansko putovanje. Druga grupa rituala, oni u kojima se bajalica obraća nadljudskim silama, ne bi li joj iste pomogle u nošenju sa zdravstvenim problemom u pitanju, i sami se dijele na dvije podrgupe, u zavisnosti od adresata bajaličinog zaziva: na rituale u kojima se bajalica obraća Bogu, te na rituale u ...