Etnolekty czy języki? : rzecz o Saamach (Lapończykach) i ich recepcji w Polsce

• Published in: Socjolingwistyka
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Polish
• Published: 2023
• Subjects: Saamowie; Sapmi; język północnosaamski; etnolekt; ludność rdzenna; the Saami people; North Saami language; ethnolect; indigenous people; Sápmi; language; Kautokeino; Kildin; saami; Sámi
• Online Access: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/325312; https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.37.20; https://socjolingwistyka.ijp.pan.pl/index.php/SOCJO/article/view/378/325

Saamowie, choć są bardzo mało licznym narodem i nigdy nie stworzyli swej struktury państwowej, mają bardzo silnie rozbudowaną świadomość swej tożsamości oraz przynależności narodowej. Ich liczbę szacuje się na ok. 60 -120 tysięcy, z czego jedynie niewielka część używa na co dzień swego rodzimego języka. Ich ojczyzna - Sápmi obejmuje obszar ok. 380 tysięcy kilometrów kwadratowych. Saamowie zamieszkują obecnie obszar czterech państw – Norwegii, Szwecji, Finlandii Rosji (północna część Półwyspu Kolskiego). Pierwotnie zajmowali znacznie większy obszar Fennoskandii, o czym świadczą m. in. dane archeologiczne i toponomastyczne. Spośród dziewięciu używanych współcześnie etnolektów, tj. południowosaamskiego, ume, pite, lule, inari, skolt, kildin, ter, najwięcej użytkowników ma język północnosaamski. Posługuje się nim ok. 75% ogółu populacji Saamów, zamieszkujących obszar Norwegii (w Norwegii 90% Saamów używa języka północnosaamskiego), Szwecji i Finlandii. Jest to język bogatej literatury, mediów (radio, telewizja, prasa, internet), teatru, filmu, a także nauki. Jego krzewieniem oprócz wielu organizacji i stowarzyszeń zajmuje się sieć szkół zarówno podstawowych oraz ponadpodstawowych, jak i (zwłaszcza) powstały w 1989 roku w Kautokeino (Norwegia) uniwersytet saamski (Sámi Allaskuvla). W Polsce istnieje duże zainteresowanie tematyką saamską, o czym świadczą liczne opracowania z zakresu socjologii, kulturoznawstwa, a także pedagogiki porównawczej. W polskiej literaturze lingwistycznej tematyka Saamów jest przedstawiona w sposób niepełny, fragmentaryczny, istnieje więc potrzeba dogłębnych badań, w tym także konfrontatywnych, które pozwoliłyby wypełnić tę lukę. Although the Saami are a very small nation and have never created their own state structures, they have a very well-developed awareness of their own identity and national affiliation. Their population is estimated at around 60-120,000, of which only a small number use their native language on a daily basis. Their homeland - Sápmi - covers an area of approximately ...