Bramy weselne i wesele w Cichem w latach 1950-2014.

• Main Author: Jakubiec, Anna
• Format: Master Thesis
• Language: Polish
• Subjects: bramy weselne wesele Ciche Podhale; Wedding gates custom Ciche; The Gate; sami
• Online Access: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/197876

Przedmiotem pracy i prowadzonych badań jest wesele góralskie i towarzyszące mu bramy weselne. Badania prowadzone były w podhalańskiej miejscowości Ciche, leżącej w Gminie Czarny Dunajec, w powiecie nowotarskim. Zagadnienia poruszane w pracy to m.in. przemiany zachodzące w scenariuszu, przebiegu i wyglądzie wesel góralskich organizowanych w Cichem w latach 1950 – 2014 oraz zmiany w wyglądzie, funkcjonowaniu, znaczeniu, i rozumieniu bram weselnych towarzyszących wspomnianym weselom. W pierwszym rozdziale opisuję przebieg wesel w latach 1950- 1990. Zaczynając od powodów z jakich kojarzono pary, opisuję okres narzeczeństwa i przygotowań do wesela oraz cały dzień, w którym odbywało się wesele. Wyróżniłam m.in. błogosławieństwo, drogę państwa młodych z kościoła do miejsca wesela, zabawę weselną oraz cepiec. W drugim rozdziale wymieniam zmiany, jakie zaszły w scenariuszu i wyglądzie góralskich wesel po roku 1990. Data ta wynika z momentu przeniesienia miejsca zabawy weselnej z domów do nowo rozbudowanej remizy. Zmiany przejawiają się nie tylko w wyglądzie stroju państwa młodych, ilości gości i osób pełniących funkcje, ale widoczne są także w zachowaniach, motywacji i legitymizacji pewnych działań. m.in. całkowicie zanikł np. element zapraszania na wesele przez pytacy poza dniem wesela, czy zwyczaj przychodzenia na wesele tzw. „wiecorowyk chłopców”. Najmniejsze zmiany zaszły natomiast w przebiegu cepca. Rozdział trzeci poświęciłam opisowi bram weselnych tworzonych przez mieszkańców wioski do roku 1990. Opisuję wygląd, strój, używane rekwizyty i zachowanie osób tworzących bramy. Przywołuję także opinie mieszkańców na temat tworzonych ówcześnie bram. W czwartym rozdziale, skupiam się zmianach i sposobie organizowania bram weselnych po roku 1990. Zmniejszenie odległości, jaką od tej pory pokonywał orszak weselny (remiza jest oddalona od kościoła parafialnego o około 200 m) skutkowało zmniejszeniem ilości organizowanych bram. Co ciekawe, wpłynęło to korzystnie na ich jakość – rozbudowano dialogi, wprowadzono nowe postacie, sprzęty, rekwizyty, a przedstawiane wydarzenia skupiały się wokół tematyki związanej z zawodem jednego ze współmałżonków. Jako, że zawody wykonywane przez mieszkańców wioski stały się bardziej zróżnicowane, zróżnicowaniu uległa także tematyka bram. Zamiast Cyganów, Żydów, dziadów zaczęli pojawiać się strażacy, policjanci, sportowcy, informatycy, malarze, barmani, muzycy. Bramy weselne nabrały artystycznego, teatralnego charakteru. Zanikło spontaniczne zagradzanie weselnikom drogi. Czas, miejsce, a nawet scenariusz są zaplanowane z kilkudniowym wyprzedzeniem. Do budowy bramy nie służą już „zyrdki”, łańcuchy, kłody drzewa. Przejazd jest najczęściej tarasowany pojazdem lub na drodze odgrywana jest akcja przedstawienia. W celu lepszego wyrażenia tematyki używa się charakterystycznych rekwizytów i sprzętów. Zwiększyła się także ilość osób uczestniczących w przedstawieniu. Zmienił się sposób postrzegania osób robiących bramy. Bramy weselne w Cichem tworzone są teraz najczęściej przez te same osoby- grupę młodych mężczyzn z okolic remizy OSP. Zmiany nastąpiły także w sposobie „przyjmowania” bramy. W latach 50 do bram wychodził drużba, lub – gdy była „bogato” sam młody pan. Jego rola polegała na wręczeniu okupu i poproszeniu o otwarcie przejazdu. Obecnie całej akcji przygląda się większość zgromadzonych weselnych gości. Młodzi państwo muszą wykonać przydzielone zadania a na zakończenie sami są obdarowywani drobnym upominkiem. Rozbudowane także rolę młodej pani, której postać w dawnej formie obrzędu pomijano. Nowym faktem jest także urządzanie na weselu skeczy, czy scenek, przypominających działania przy bramach weselnych. Materiał badawczy gromadziłam głównie drogą wywiadów. Informatorzy, w wieku 23-81 lat byli m.in. muzykantami, pytacami, drużbami weselnymi, organizatorami bram weselnych. Rozmowy i wywiady uzupełnione zostały obserwacją uczestniczącą, materiałami video i zdjęciami. The subject of thesis is highlander’s wedding including accompanying wedding gates. Research were carried out in Podhale region village – Ciche. Topics presented in thesis also describes changes that have taken place in the scenario, process and appearance of traditional weddings organized in Ciche since 1950. Moreover there were presented changes in appearance, functioning, meaning and purposes of wedding gates. First chapter describes the course of weddings in years 1950-1990. A the beginning I described the causes by which the pairs were associated, the period of engagement and preparations for the wedding and the day on which there was a wedding. Particular attention was paid to blessing from parents, the way of the newlyweds from church to the place of wedding, wedding party and “cepiec”. In the second chapter I described the changes that have occurred in the scenario and the appearance of highland weddings since 1990. This date is due to the moment of transfer the of wedding party from the houses to the newly expanded firehouse. Changes are manifested not only in the appearance of the bride and groom outfit, the amount of guests and persons who performing functions but are also seen in the behavior, motivation and legitimacy of certain actions.The third chapter is devoted to the description of wedding gates created by the villagers until 1990. This part of thesis contains the appearance, outfit, used props and behavior of people who formed the gate. I recall the opinions of residents about them.In the fourth chapter, I focus on the changes in organizing wedding gates after 1990. Reduction of length of the wedding procession route resulted in a reduction in the amount of organized gates. Interestingly it received favorably in their quality - extended dialogues, introduced new characters, outfits, props, and presented events centered around issues related to the profession of one of the spouses. From the reason that the occupations of the villagers has become more diverse, diversity of wedding gates has also been expanded. Instead of Gypsies, Jews or louts there began to appear firemen, policemen, athletes, computer scientists, painters, bartenders, musicians. Since then wedding gates have got an artistic, theatrical character.Perception of the people who were doing the gates also changed. Even 20 years ago his folk had an ambivalent. Even 20 years ago they had ambivalent attitude to the gate. On the one hand, treated them as attractive wedding action, considered as a form of expression of respect, rejoicing that "they were worth" of such a venture. On the other hand, regretted devoted to alcohol and the time spent. Older residents often described people, who make this kind of action as begging, drunkenness, extortion.Nowadays young married couples care about that on their wedding does not run out of the gates, asking for the appropriate person and proposing payment.The research material gathered mainly through the interviews. Informants aged from 23 to 81 years, were musicians, "pytace", the wedding groomsmen, wedding-gates- organizers etc. Conversations and interviews were supplemented by participant observation, video material and photographs.