| Summary: | Okres nowożytny w dziejach cywilizacji europejskiej był okresem jej gwałtownej ekspansji na pozostałe kontynenty. W procesie tym, który nasilał się z czasem, początkowo brały udział tylko największe państwa europejskie leżące na zachodzie kontynentu: Hiszpania, Portugalia, Francja oraz Anglia. W XVII stuleciu dołączyło do tego grona szereg kolejnych państw, m.in. Niderlandy, Szwecja, Dania, Brandenburgia czy nawet niewielkie lenno Rzeczpospolitej Obojga Narodów – Kurlandia. Pod koniec stulecia, próbę założenia władnych posiadłości kolonialnych podjęła także Szkocja. Kraj ten, mimo związania unią personalną z Królestwem Anglii, praktycznie nie brała udziału w jej inicjatywach zamorskich. Szkoci usiłowali więc na własną rękę włączyć się w kolonizację, mimo przeżywanego wówczas przez ich kraj silnego kryzysu politycznego i gospodarczego. Kulminacją tych starań było założenie szkockiego osiedla i fortu w Darien, niewielkim przesmyku łączącym Amerykę Południową i Środkową. Ich plan zakładał powstanie tam wolnych portów, będących w przyszłości punktem tranzytowym dla towarów przewożonych ze Wschodniej Azji do Europy. Miało to uczynić ze Szkocji jedną z czołowych światowych potęg handlowych, a tym samym wydobyć kraj z kryzysu i biedy. Głównym pomysłodawcą był kupiec i finansista William Paterson, znany skądinąd z przyczynienia się do powstania Banku Anglii. Szkoci, za pośrednictwem powstałej Kompanii Szkocji przygotowali i wysłali dwie duże ekspedycje, w których wzięło udział blisko trzy tysiące osób. Obie jednak wytrwały w Ameryce zaledwie kilka miesięcy. Pierwsza została pokonana przez tropikalne choroby, głód oraz blokadę handlową nałożoną na nich przez Anglie. Druga, także stojąc w obliczu tych samych problemów, została przepędzona przez silną hiszpańską ekspedycję zbrojną. Całe przedsięwzięcie zakończyło się katastrofą, większość z kolonistów poniosła śmierć. Przepadły także wielkie środki finansowe zainwestowane w wyprawę, zebrane wcześniej w ogólnonarodowej subskrypcji. Skutkiem klęski było pogłębienie się kryzysu w Szkocji, zarówno gospodarczego jak i politycznego. Ostatecznie w wielkiej mierze porażka ta przyczyniła się do późniejszej o kilka lat Unii z Anglią, która zobowiązała się zrekompensować udziałowcom Kompanii Szkocji poniesione straty, wypłacając tzw. Ekwiwalent oraz umożliwiając swobodny handel w ramach angielskiego imperium kolonialnego. Tym samym, powstało Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii, istniejące do dziś, a poszerzone jedynie znacznie później o Irlandię. Unia dała Szkocji to czego mimo starań nie zdołali zapewnić sobie sami, czyli gwałtowny rozwój gospodarczy. Uczyniła z nich jeden z najbogatszych narodów Europy, który to naród dał światu w kolejnych stuleciach cały szereg wybitnych przedstawicieli nauki i kultury. Pamięć o Darien natomiast przetrwała w świadomości narodu szkockiego do dziś. Z jednej strony stało się symbolem klęski, z drugiej natomiast dzielności i ambicji. Early modern period in the history of European civilization was the time of its rapid expansion to other continents. In this process, which escalated over time, initially participated only major European countries lying to the west of the continent: Spain, Portugal, France and England. In the seventeenth century, came on board a number of additional countries, including The Netherlands, Sweden , Denmark , Brandenburg , or even a small fief of Polish-Lithuanian Commonwealth - Courland. At the end of the century, also Scotland made an attempt to gain own colonial possessions. This country, despite being in a personal union with the Kingdom of England, almost did not participate in its overseas initiatives. Scots tried to create their own colonies , even though a strong political and economic crisis, which continued in their country. The culmination of this effort was the establishment of a Scottish settlement and fort in Darien, a small isthmus connecting South and Central America. Their plan was to rise there free ports that would be in the future a transit point for goods transported from East Asia to Europe. This could make Scotland one of the world's leading trading powers , and thus bring the country out of crisis and poverty. The main initiator was a merchant and banker William Paterson , otherwise known as creator of the Bank of England. Scots had crate a Scotland Company, which prepared and managed to send two large expeditions, which were attended by nearly three thousand people. Both, however, survive in America only a few months. The first was defeated by tropical diseases , hunger and commercial blockade imposed on them by England . Second, faced with the same problems, was driven away by a strong Spanish military expedition. The whole project finished as a disaster, most of the colonists died . Also great financial resources invested in the expedition has gone, collected earlier in the nationwide subscription. Natural consequence of failure was deepening of crisis in Scotland, both economic and political. Finally, that lost has contributed to a few years later the Union with England. England has undertaken to compensate the Company of Scotland shareholders for losses incurred by paying the Equivalent and allowing to all Scots a free trade in the English colonial empire. Thus has been established the United Kingdom of Great Britain , which still exist today , and only was much later extended by Ireland. Union gave Scotland, the rapid economic development and made them one of the richest nations of Europe, which has given the world in the following centuries, a number of prominent representatives of science and culture. The memory of Darien in the nation's consciousness survived in Scotland till now. On the one hand, has become a symbol of defeat, while on the other hand a symbol of courage and national ambition.
|
|---|