Wśród Rzymian i barbarzyńców - antropolog o odtwórstwie historycznym

• Main Author: Kopeć, Paweł
• Format: Master Thesis
• Language: Polish
• Subjects: odtwórstwo historyczne; zabawa; praca; historical reenactment; play; work; sami
• Online Access: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/192847

W polskiej nauce zjawisko odtwórstwa historycznego wciąż pozostaje bez zadowalającego opracowania. Istniejące publikacje wpisują je w kontekst poszczególnych dziedzin wskazując na wpływ odtwórstwa na promowanie treści historycznych lub turystykę kulturową. Ponadto utarła się tendencja do traktowania go całościowo, jako zjawiska homogenicznego. Niniejsza praca jest propozycją podejścia do tematu w sposób antropologiczny. Z całości środowiska odtwórców historycznych wydzieliłem część zajmującą się jedynie epoką starożytną, która moim zdaniem, przez swój stosunkowo młody wiek oraz niewielką ilość członków, posiada specyficzną tylko dla siebie charakterystykę, a także postanowiłem przyjrzeć się w jaki sposób sami odtwórcy postrzegają swoją działalność. Zarówno epigraficzny charakter badań jak i emiczna perspektywa, tak charakterystyczne dla antropologii, są według mnie doskonałymi narzędziami do zanalizowania tego zjawiska. Odtwórstwo historyczne (mam na myśli środowisko zajmujące się epoką starożytności) można interpretować na dwojaki sposób: jako zabawę lub jako pracę. W pierwszym rozumieniu posłużyłem się klasyczną definicją zabawy wg Huizingi: „Z uwagi na formę można więc reasumując, nazwać zabawę czynnością swobodną, którą odczuwa się jako 'nie tak pomyślaną' i pozostającą poza zwykłym życiem, a która mimo to może całkowicie zaabsorbować grającego; czynnością, z którą nie łączy się żaden interes materialny, przez którą żadnej nie można osiągnąć korzyści, która dokonuje się w obrębie własnego określonego czasu i własnej określonej przestrzeni; czynnością przebiegającą w pewnym porządku według określonych reguł i powołująca do życia związki społeczne, które ze swej strony chętnie otaczają się tajemnicą lub za pomocą przebrania uwydatniają swoja inność wobec zwyczajnego świata.”Z drugiej zaś, można rozpatrywać odtwórstwo historyczne jako swoistą pracę, nie tylko w sensie zarobkowym, ale przede wszystkim rozumianą jako czynność wykonywaną na potrzeby innych, edukując lub dostarczając rozrywki. Za tym spojrzeniem przemawia formalizacja działalności grup odtwórczych w tym środowisku: status stowarzyszenia bądź fundacji, podpisywanie umów z organizatorami imprez historycznych oraz dostawanie honorariów za udział w tychże imprezach.Oba stanowiska próbuję w końcu pogodzić odwołując się do teorii Victora Turnera i zaproponowanej przez niego kategorii antystruktury leżącej nie tyle w sferze liminalnej, co liminoidalnej, która jego zdaniem jest jej współczesną formą, pozostającą w ścisłym związku z czasem wolnym. Podział na czas wolny i czas pracy również jest sprawą dość otwartą, na co staram się zwrócić uwagę i w tym chwiejnym zawieszeniu „pomiędzy”, tak przecież charakterystycznym dla fazy przejścia, próbuję znaleźć odpowiedź na ów pozorny konflikt między „odtwórstwem-zabawą” a „odtwórstwem-pracą”. In polish science, phenomenon of historical reenactment still remains without satisfactory analise. Existing publications fit it into the context of specific disciplines showing the impact of historical reenactment to promotion the history or cultural tourism. In addition, there is a tendency to treat it as a whole, as a homogeneous phenomenon.This paper is a proposal for an approach to the topic in an anthopological way. From the whole environment of historical reenactors I separated only the part which compared with the ancient era, which, in my opinion, is specific because of his relatively young age and small numer of members, and decided to look into how do they percieve their acitivity. Both epigraphic character of research and emic perspective, so characteristic for anthropology, are excellent tools for me to analyze this phenomenon.Storical reenactment (I mean the environment involved in the antiquity) can be interpreted in two ways: as play or as a work.In the first meaning I used the classic definition of play by Huizinga: "Summing up the formal characteristic of play, we might call it a free activity standing quite consciously outside 'ordinary' life as being 'not serious' but at the same time absorbing the player intensely and utterly. It is an activity connected with no material interest, and no profit can be gained by it. It proceeds within its own proper boundaries of time and space according to fixed rules and in an orderly manner. It promotes the formation of social groupings that tend to surround themselves with secrecy and to stress the difference from the common world by disguise or other means." On the other hand, historical reenactment could be seen as kind of work, not only in terms of making profit but primarily understood as an activity carried out for the needs of others, educating or providing entertainment. This view is suggested by formalization of this environment: the status of group as associacion or foundation, signing agreements with organizers of historical events and receiving fees for participating in these events.Both approaches I finally try to reconcile with reference to the teory of Victor Turner and his proposal of the category of antistructure lying not so much in the limial sphere but rather liminoidal, which in his opinion is its modern form, remaining close connection with leisure. Division of leisure time and working time is also a matter of fairly open, as I try to ppoint it out in this shaky suspension „between” it certainlt characteristic of the phase of transition, trying to find an answer to this apparent conflict between „reenactment-play” and „reenactment-work”.