Poszukiwania Nort West Passage w XVI wieku

• Main Author: Prendota, Mateusz
• Format: Master Thesis
• Language: Polish
• Subjects: Przejście północno-zachodnie; North West Passage; Cabot; Roli; Martina
• Online Access: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/handle/item/185304

Przez cały wiek XIV i pierwszą połowę wieku XV obserwujemy zamieranie handlu karawanowego łączącego do tej pory miasta kupieckie i faktorie Chin i Indii z rynkami europejskimi. Drogi znane pod wspólną nazwą Szlaku Jedwabnego przestają przynosić krociowe zyski w wyniku umacniania się Imperium Osmańskiego w Azji Mniejszej, nieustannych wojen prowadzonych przez spadkobierców Hulagidów w Azji Centralnej oraz rosnącej liczby pośredników narzucających kolejne cła i marże na przewożone towary. Prowadzenie interesów na tych obszarach staje się coraz bardziej niebezpieczne. Podróż przez tereny dzisiejszego Iranu czy Afganistanu coraz częściej kończy się utratą nie tylko przewożonego towaru, ale i życia. Jednymz czynników, które legły u podstaw epoki wielkich odkryć geograficznych, było właśnie pragnienie przywrócenia łączności z rynkami dalekiego wschodu. Aby ominąć Turków i liczne karawanseraje, państwa europejskie postanowiły poszukać drogi morskiej do Kataju i w ten sposób taniej zdobywać drogocenne korzenie, przyprawy i inne towary luksusowe. Do wyścigu o najszybsze dotarcie do Azji pierwsi stanęli Portugalczycy prowadzeni przez Henryka Żeglarza. Za sprawą Krzysztofa Kolumba szybko dołączyli do nich Hiszpanie, którzy jeszcze długo po jego odkryciach nie zdawali sobie sprawy z ich faktycznego znaczenia. Czy jedynie Portugalia i Hiszpania dążyły do odnalezienia drogi do Kataju? Jaką strategię w zaistniałych warunkach przyjęło położone na wyspach królestwo Anglii? Czy aby na pewno do tego wyścigu przystąpiło z drugorzędnej pozycji? Niniejsza praca skupia się na analizie źródeł dotyczących poszukiwania North West Passage podejmowanych przez koronę angielską na przestrzeni XVI wieku. W języku polskim, na dzień dzisiejszy, nie istnieje żadne opracowanie dotyczące tego problemu. Niniejsze studium jest skromną próbą przedstawienia tematu w oparciu o działalność edytorską Richarda Hakluyta i zamieszczone przez niego źródła dotyczące wypraw Jana i Sebastiana Cabotów oraz Martina Frobishera. Uzupełnieniem analizy relacji dotyczących poszukiwania North West Passage zawartych u Hakluyta jest w moim zamyśle opracowanie dzieła Sir Humphrey'a Gilberta A Discourse of a Discovery for a new Passage to Cataia, wydanego w Londynie w 1576 roku. Na podstawie źródeł, które przytaczam, staram się wykazać, iż koncepcja odnalezienia szlaku północnego w XVI wiecznej Anglii nie była jedynie marzeniem czy legendą, lecz stanowiła istotny element polityki gospodarczej królestwa. W rozdziale pierwszym starałem się pokrótce naszkicować główne czynniki polityczne i gospodarcze, mające wpływ na pozycję Anglii w Europie w kontekście rozpoczynającej się właśnie epoki wielkich odkryć geograficznych. W rozdziale drugim skupiłem się na przedstawieniu programu wypraw bristolskich podjętych za panowania Henryka VII, którego kulminacyjnym momentem były dwie wyprawy Jana i Sebastiana Cabotów. Wyprawy bristolskie stanowią punkt wyjścia do dalszych rozważań na temat roli, jaką w propagowaniu i realizacji idei poszukiwania North West Passage odegrała osoba Sebastiana Cabota. W rozdziale trzecim przedstawiam sylwetkę oksfordzkiego uczonego – Richarda Hakluyta. Jego praca edytorska w znaczący sposób przysłużyła się promowaniu idei poszukiwania przejścia północno-zachodniego. Rozdział czwarty stanowi analiza dzieła jednego z wielkich podróżników opisywanego okresu – Sir Humphrey'a Gilberta. Piąty rozdział tej pracy poświęcony jest Martinowi Frobisherowi. Through the fourteenth and the first half of the fifteenth century we see dying caravan trade connecting the merchants cities and factories in China and India with European markets. As a result of the strengthening of the Ottoman Empire in Asia Minor, the constant wars waged by the heirs of Hulagu Han in Central Asia and the growing number of intermediaries imposing further duties and margins for goods, dear collectively known as the Silk Road, no longer generate enormous profits. Doing business in these areas is becoming dangerous. A journey through the lands of today's Iran and Afghanistan are increasingly end up losing not only transported goods, but also life. One of the factors that gave rise to the era of great geographical discoveries, was a desire to restore communication with the markets of the Far East. To bypass the Turks and numerous caravanserais, European countries have decided to look for a closer, cheaper and less dangerous sea route to Cathay to acquire precious roots, spices and other luxury goods. First attempts on this matter belongs to the Portuguese, led by Henry the Navigator. Thanks to Christopher Columbus, they were soon joined by the Spanish, who long after his discoveries were not aware of their actual meaning. But is only Portugal and Spain sought to find ways to Cathay? What strategy about this matter adopted the kingdom of England? Is it realy joined to this task on the secondary position? This thesis focuses on the analysis of the sources of the North West Passage exploration undertaken by the English crown during the sixteenth century. This study is a modest attempt to present the topic on the basis of Richard Hakluyt editorial works and its sources included on expeditions of John and Sebastian Cabot and Martin Frobisher. In my understanding complement of this is analysis of Sir Humphrey Gilbert work: A Discourse of a Discovery for a new Passage to Cataia, published in London in 1576. Based on sources that I quote, I try to show that the concept of finding the North West Passage in sixteenth century England was not a dream or a legend, but an important element of economic policy of the realm. In the first chapter, I tried to briefly outline the main political and economic factors, that affect the position of England in Europe in the context of just beginning era of great geographical discoveries. The second section focused on presenting the Bristol trips taken during the reign of Henry VII, which culmination were the two expeditions of John and Sebastian Cabot. Bristol expeditions are a starting point for further reflection on the role in the promotion and implementation of the idea of searching for the North West Passage played by Sebastian Cabot. In the third chapter I presented silhouette Oxford scholar - Richard Hakluyt. His editorial work in a meaningful way has served to promote the idea of searching for the North West Passage. Chapter four is the analysis of the works of one of the great traveler of described period - Sir Humphrey Gilbert. The fifth chapter of this work is devoted to Martin Frobisher.