Brautryðjendur í Biblíuþýðingum á Íslandi. Um þátt þeirra Odds Gottskálkssonar og Gissurar Einarssonar

• Main Author: Kvaran, Guðrún
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Icelandic
• Published: Studia Theologia Islandica 2015
• Subjects: Ögmundur; Pálsson; Skálholt; Tunga; Iceland
• Online Access: https://ojs.hi.is/index.php/ritrodgudfraedistofnunar/article/view/2099

Greinin fjallar um tvo af baráttumönnum fyrir siðskiptum á Íslandi á fyrri hluta 16. aldar, þá Odd Gottskálksson og Gissur biskup Einarsson. Báðir voru ráðnir í þjónustu Ögmundar Pálssonar biskups í Skálholti 1534 en Ögmundur hafnaði alfarið kenningum Lúthers. Oddur þýddi Nýja testamentið því á laun og notaði einkum Nýja testamenti Lúthers en einnig Vúlgötu og Erasmus frá Rotterdam. Bókin kom út í Danmörku 1540 með leyfi konungs. Gissur var þá orðinn biskup í Skálholti og studdi Odd dyggilega við útbreiðslu ritsins á Íslandi.Bæði Oddur og Gissur þýddu bækur úr Gamla testamentinu sem Guðbrandur biskup Þorláksson nýtti lítið breyttar í Biblíu þá sem hann gaf út 1584. Þar er einnig tekið upp Nýja testamenti Odds með minni háttar breytingum. Oddur og Gissur voru einnig sammála um að guðsorðið eitt nægði ekki, mikilvægt væri að prestar fengju rit sem þeir gætu stuðst við við prestþjónustu sína. Oddur þýddi því hluta af predikanasafni Antoniusar Corvinusar sem tók til allra helgidaga ársins með það í huga að prestar gætu lesið upp úr því ef þeir treystu sér ekki til að semja ræðu sjálfir. Oddur þýddi og gaf út fyrstu tvær bækurnar og þá fjórðu. Gissur þýddi þriðja bindi og Oddur tvö síðustu en þessar bækur komu aldrei út og eru glataðar. Gissur sendi prestum fyrirmæli um að kaupa þýðingar Odds og nota í starfi sínu. Oddur þýddi einnig rit um píningarsögu Krists eftir Jóhannes Bugenhagen og rit ætlað til fræðslu barna og unglinga eftir Justus Jonas. Enginn vafi er á að þýðing Odds á Nýja testamentinu og aðrar þýðingar hans hafi átt mikinn þátt í að íslensk tunga varðveittist.AbstractThe paper deals with two pioneers of the Reformation in Iceland in the early 16th century, Oddur Gottskálksson and the bishop Gissur Einarsson. Both men were in the services of Ögmundur Pálsson, who hired them in 1534 when he was bishop at Skálholt. Ögmundur was a staunch opponent of the Lutheran doctrines so Oddur had to translate the New Testament in secret. He mainly used Luther’s New Testament translation but also the Latin Vulgate and ...