DRESDEN VE VATİKAN YAZMA NÜSHALARINA GİRMEYEN OĞUZNAME HİKAYELERİ

• Published in: AKRA KÜLTÜR SANAT VE EDEBİYAT DERGİSİ
• Main Author: BAYAT, Fuzuli
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Tuzla Belediyesi 2020
• Subjects: Yazma nüsha,oğuzname,sözlü gelenek,tarihi olay,şahıs kadrosu; writing copy,oghuzname,oral tradition,historical event,person staff; Hatta; Kazak; Olay; ejder
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akrajournal/issue/54232/671774; https://doi.org/10.31126/akrajournal.671774

Türk millî düşüncesinin, tarihinin en değerli eseri olan Dede Korkut Boylarının XV. yüzyıla tekabül eden Dresden ve Vatikan yazma nüshalarında bulunmayan birçok olay ve kahraman kadrosu sözel şekilde Balkan Dağlarından Kazak çöllerine, Amu Derya’dan Hazar Denizi’ne kadar geniş bir alanda yaşayan Oğuzların tarihi geçmişini anlatan hikâyelerde canlı şekilde yaşatılmaktadır. Şöyle ki Dede Korkut hikâyeleri bugün dahi varlığını Anadolu, Azerbaycan, Kazak, Karakalpak ve özellikle de Türkmen sahasında canlı icra ortamında sürdürmektedir. Dresden ve Vatikan yazma nüshaları ile sözlü kültürde yaşayagelen Dede Korkut olayları aradan geçen altı asır zarfında birçok değişikliğe uğramış, hatta Türkmen bahşılarının anlattıkları yazma nüsha ile aynı olan Dede Korkut Boylarında da farklılıklar ortaya çıkmıştır. Burada değişik adlarla bilinen Oğuzların sevimli kahramanı Bamsı Beyrek, Oğuz ilinin düşmanı Tepegöz’le ilgili anlatılara da değinilmiştir. Sözelde var olan olumlu, örneğin sazlıktan çıkan aslanı yenen Aslan Bey, mal-karaya zarar veren ejderi öldüren Ejder Bey, baskına gelen düşmanı basan Iğdir, düşmanı yenen Utamış Han, yiğitliğiyle ün kazanmış Artık Kembağal, düşman zindanından kaçıp kurtulan Gonur Bey, yigitlikte ün kazanan Göklan Han ve olumsuz kahramanlardan Tokta Han, Ak Bay ve Kara Bay’ın boğasını çalan Talav Han vb. her ne kadar Dede Korkut hikâyelerinde görülmese de sözlü gelenek için özgü olan bu Oğuznamelerin araştırılması onların yazma nüshada mevcut olan kahraman kalıpları üzerinde şekillendiğini gösterir. Bu mekalede Dresden ve Vatikan nüshalarında olmayan Dede Korkut hikâyelerinin halk nüshasının özellikleri araştırılmıştır. Dede Korkut stories are the greatest and the most valuable work of turkish national thought and history. Many events and heroic figures of these stories that are not found in the Dresden and Vatican manuscripts of XV century are living in verbal explanations of the history of the Oghuzs living in the Balkan Mountains to the Kazak deserts, Amu Derya to the Caspian Sea. Thus, today Dede Korkut stories continues to perform its existence in Anatolian, Azerbayjan, Kazakh, Karakalpak and especially in Turkmen live environment. Dede Korkut events that have taken place in oral culture with Dresden and Vatican manuscripts have undergone many changes in the last six decades, differences also appeared in the Dede Korkut stories, which is the same with the manuscript written by the Turkmen ashugs. Bamsi Beyrekthe cute hero of the Oghuz, known in various names, Tepegoz- the enemy of Oghuz nation are also investigated. Although orally existing positive heroes as Aslan Bey, who defeated the lion that came out of the reed, Ejder Bey, who killed the dragon damaging cattle, Ighdir, who killed enemy coming to attack, Utamish Han, who defeated the enemy, Kembaghal, who has gainedfame with his valour, Gonur bey, who escaped from the enemy’s prison and negative heroes Tokta khan, Talav khan stealing the bull of Ak Bay and Kara Bay and others are not seen in the Dede Korkut stories, the search for these Oghuzname, which are peculiar to oral tradition, shows that they are shaped on the heroic patterns that exist in the manuscript. Together with Dede Korkut stories, which are not in the Dresden and Vatican manuscripts and another stories were investigated.