Türkiye ile İskoçya Arasında bir Mukayese

• Main Author: MC CALLİEN, W. J.
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: English
• Published: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası 1947
• Subjects: Türkiye,İskoçya,Mukayese; Greenland; Atlantik; Ön
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tjb/issue/45373/568327

Jeoloji ilminin kurucularından adedilenHutton, geçmişi bugünkü hadiselerin müşahadesinden istidlal edebiliriz,demişti. Memleketim olan İskoçya'daki eski yanardağların etüdünden, Huttonnazariyesinin tersine olarak, bugünü öğreniriz. İskoçya'nın başlıca fizyografikformları Kaledonyen hareketleri ile ilgili olduğu halde jeoloji bakımından dahagenç olan Türkiyede daha henüz sona ermiş olan Alp hareketleri bu hususta mühimamil olmakdadır. Tersiyerde İskoçya'da volkanlar o devrin bariz miraslarıolduğu halde Türkiye'de iltivalar ve faylar en ön safta gelmektedir.İskoçya'da Tersiyer bürkanî merkezleri,şimalî İrlanda ve batı İskoçya'dan İzlanda ve Greenland'a kadar inkişaf edenkuzey Atlantik kıtasının bazaltlarını vermiştir. Bu bazalt pilatosunun çökmesilebu günkü Atlantik denizi meydana gelmiştir. Teşekkülü zamanında bu bazaltkıtası iki buçuk milyon kilometre kare bir saha işgal etmiş olmalıdır. Bubürkanî sahraların kalınlığı beş altı yüz metre etrafındadır. Büyük entrüzyonmerkezleri bu günkü ölmüş volkanlarda olmakla beraber bunlar birbirinebağlıdırlar. İki türlü entrüzyon şekli kabul edilmekdedir. Bunlardan (ring-dykes) tabir edilenlerde entrüzyonlar bir merkezi olan daireler şeklinde,plütonik jenesli ve merkezden dışarı doğru sert bir zaviye ile meylederler.(Cone-sheets) tabir edilen diğer çeşit entrüzyonlar ise bir merkezden içeridoğru 45 derecelik bir zaviye ile meylederler.Türkiye jeologları bu memleketin(transversal) lerile ünsiyet peydaetmişlerdir. İstanbul Ünivesitesinden Profesör Parajas tesbit ettiği yedi (Transversal)i bir bültenle yayınlamıştır. İran'da da Schroeder on kadar (Transversal) ayırtetmiş bulunmaktadır. Gerek İran ve gerek Türkiye'deki (Transversal) lerinmenşelerinin bir olduğu ve birinin izahının diğerine şamil olacağı pek az kimsetarafından inkâr edilebilir,Bu (Transversal) lerin Arap Blokunanazaran aldıkları dağılış şeklile batı İskoçya'daki (cone-sheet) lerin tasavvuredilen yeraltı magma haznesine nisbetle aldıkları formlar arasında göze çarpanbir benzerlik müşahede edilmektedir. Dr. Anderson İskoçya'daki (ring-dyke) ve(conesheet) lerin aldıkları mahrutî formları, 10 kilometre kadar derinde olduğutahmin edilen magma mahzeninden gelen tazyik neticesi hasıl olan dairevîçatlak-lardan yükselen magma ile izah etmektedir. Magma tazyiki yukarı doğruşakulî, Arap bloku ise kuzeye doğru ufkî tazyik yaparak İskoçya'da (ring- dyke)ve (cone-sheets) leri, Türkiye ve İranda'da işaret edilen (Transversal) lerimeydana getirmiştir.