XIX. YÜZYILIN İLK ÇEYREĞİNDE OSMANLI-İRAN İHTİLAFLARI VE 1821–1823 SAVAŞI

• Main Author: TEKDEMİR, Arş. Gör. Aziz
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Hayrettin İVGİN 2009
• Subjects: Osmanlı Devleti,İran,Haydaranlu,Sebki,Erzurum; Османская империя,Иран,Хайдаранлу,Себки,Эрзурум; Otoman Empire,Iran,Haydaranlu,Sebki,Erzurum; Indian; Тупик
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kdeniz/issue/16871/175623

XIX. yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti ve İran, sırası ile Fransa ve İngiltere’nin etkisi altında kalmıştır. İlk olarak Fransa Rusya ile savaş halini göz önünde bulundurarak, Rusya’yı zor duruma düşürebilmek için Osmanlı Devleti ve İran’ı Rusya’ya karşı kışkırtmıştır. Daha sonra da İngiltere’nin Hindistan yolunu garanti altına almak için Osmanlı Devleti ve İranla ilişkilerini yoğunlaştırması, bu iki devlette İngiliz etkisinin görülmeye başlamasına sebep olmuştur. İngiltere ve Fransa’nın bu tutumu XIX. Yüzyılın ilk çeyreğinde Osmanlı Devleti ve İran’ın Rusya ile savaşmasına sebep olmuştur. Rusya’ya karşı savaşan iki İslam Devleti arasında birlikte hareket etme fikri ortaya çıkmış, bu fikir İngiltere tarafından da desteklenmiştir. Osmanlı Devleti ile İran arasında birçok defa elçi gidip gelmesine rağmen Rusya’ya karşı bir birlikte hareket etme fikri başarıya ulaşamamıştır. Birlikte hareket edilememesinin nedenleri arasında Osmanlı İran sınırında Kürt aşiretlerinin çıkardığı karışıklıkları, Hacılar meselesini ve iki devlet arasındaki ticari faaliyetleri sayabiliriz. Bu meseleler sebebi ile iki devlet arasındaki ilişkiler sürekli gerginleşmiş, İran’ın Ruslarla yaptığı savaşlarda yenilgiye uğrayarak toprak kaybetmesi ve bu kayıpları Osmanlı Devleti’nden alacağı topaklarla telafi etmeye çalışması da iki devlet arasındaki ilişkinin çıkmaza girmesine neden olarak savaşa sebep olmuştur. Savaşın sonunda yapılan andlaşma iki devlet arasındaki problemleri çözüme kavuşturmuştur. В первой четверти XIX века Османская империя и Иран находились сначала под влиянием Франции, а затем и Англии. Франция, прежде всего имея ввиду возможность войны с Россией и в целях ее ослабления, подстрекала Османскую империю и Иран против России. Позже Англия, желая взять в свои руки дорогу, ведущую в Индию, стала укреплять связи с Осмаской империей и Ираном, что положило начало влиянию Англии на политику обоих государств. Такое положение, продиктованное со стороны Франции и Англии, в первой половине XIX века послужило причиной войны Османской империи и Ирана с Россией. Оба мусульсманских государства пришли к мысли действовать на войне сообща и эта идея была поддержана Англией. Однако несмотря на то, что Османской империя и Иран многократно обменивались послами, идея совместного действия против России не дала ожидаемого результата. Причиной данного разногласия можно назвать проблемы, которые создавали курдские кланы на границе Османской империи с Ираном, проблемы в вопросе поломничества и торговые отношения между данными государствами. В силу этих причин взаимоотношения между Османскй империей и Ираном испортились. Потеря Иранским государством земель в войне с Россией и стремление покрыть эти потери за счет земель, которые намеревались они отнять у Османской империи, завели отношения между этими государствами в тупик и послужили причиной начала новой войны. Договор, подписанный в конце войны, помог распутать клубок разногласий и проблем. In the first quarter of the 19th century the Ottoman Empire and Iran remained under the influence of France and the British Empire, respectively. Firstly, France provoked Ottoman Empire and Iran in order to put Russia in a difficult situation, if Russia would go to war with France. Afterward, the Ottoman Empire and Iran began to see the British influence as the British Empire improved relations with these two states to guarantee the way to Indian Peninsula. The influences of the British Empire and France caused the Ottoman Empire and Iran to fight against Russia in the first quarter of the 19th century. The idea of acting together emerged between the two Islamic states,Ottoman Empire and Iran that fought against Russia and was also supported by the British Empire. Despite the fact that Iranian and Ottoman envoys visited each others' countries many times, the idea of acting together against Russia couldn't succeed. Several reasons can be given for this failure such as the conflicts caused by the Kurdish tribes at the Ottoman-Iran border, pilgrims issue and commercial activities between the two states. Due to these matters, the relationship between the two states strained continuously and besides Iran's attempt to gain new territories from the Ottoman Empire in compensation for the territories which had been lost in the battle against the Russians caused a serious deadlock in the relationship, which caused the war between Iran and the Ottoman Empire. The treaty signed at the end of the war resolved the problems between the two states.