YAKUTÇAYLA TANIKLANABİLEN HAPAX LEGOMENON’LAR-II: Ünsüzle Başlayan Hapax’ların Durumu

• Published in: SAD The Journal of Siberian Studies
• Main Author: YILDIZ, Hülya
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Sanat ve Dil Araştırmaları Enstitüsü - SADA 2014
• Subjects: Hapax legomenon,hapax,tek veri,tek örnek,etimoloji,sözcükbilim,Yakutça,Kaşgarlı; Hapax legomenon,etymology,lexicology,Yakut language,Kashgarî; Yakut
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sad/issue/11201/133777; https://doi.org/10.7816/sad-02-05-03

Bu makale Gerard Clauson’ın Etimolojik Sözlüğü’ndeki Hapax legomenon’ları Yakutça ile karşılaştırmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu karşılaştırma ünsüzle başlayan hapax’lar ile sınırlandırılmıştır. Araştırmanın sonuçları Clauson’ın Etimolojik Sözlüğü’nde hapax olarak verildikleri hâlde Kaşgarlı’ya ait balıklan- I ‘balıkla dolmak’, bışıgla- ‘pişirmek’, keçtür- ‘geçirmek’, karlat- ‘kar yağdırmak’, kıdıglan- ‘(bir şeye) kıyı ya da kenar çekmek’, kuçtur- ‘kucaklatmak’, küdüş- ‘birbirini beklemek, bekleşmek’, sıŋarla- ‘birisini yalnız ve yardımcısız bulduğunda onun güçsüzlüğünden yararlanıp öç almak’, tarmat- ‘tırmalatmak’, tiklin- ‘dik olarak yerleştirilmek’, tizlin- ‘dizilmek’, toplun- ‘delinmek’, tüŋürlen- ‘kendisini birinin dünürü saymak’, türlün- ‘dürülmek’, yodun- ‘silinmek; temizlenmek’ sözcüklerinin yalnızca Yakutçada varlığını sürdürdüğünü göstermiştir. Kaşgarlı’ya ait karlan- ‘karla kaplanmak’, keçürt- ‘(suyun üzerinden) geçirtmek; görevi başkasına devretmek’, kıdıgla- ‘(şapkaya) siper dikmek’, konuklaş- ‘birbirini konuk etmek’, küze- ‘güzü geçirmek’, seşlin- ‘kendi çabasıyla bağlarından kurtulmak’, süŋüklen- ‘kemikleri büyümek, kemiklenmek’, taplat- ‘memnun etmek, hoşnut etmek’, tarmaklan- ‘boylar bozkırda pençe gibi her yöne doğru yerleşmek; yavrunun pençeleri çıkmak; su kanallar açmak’, tişet- ‘(orak vb. bir şeyin) dişlerini biletmek’, tugla- ‘engellemek, tıkamak’, yitükle- ‘yitik şeyin nerede bulunabileceğini bildirmek’ sözcükleri ise Yakutçayla birlikte birkaç dilde daha tespit edilmiş ve toplam 27 sözcük hapax olma niteliğini yitirmiştir This paper aims at comparing Hapax Legomenon’s occurred in Gerard Clauson’s Etymological Dictionary with Yakut language. This comparision is restricted to hapaxes starting with consonants. The results of this study shows that the Qarakhanid hapaxes balıklan- I ‘to be full of fish’, bışıgla- ‘to cook’, karlat- ‘to make it snow’, keçtür- ‘to order to cross’, kıdıglan- ‘to be provided with a border or brim’, kuçtur- ‘to urge to embrace’, küdüş- ‘to wait for one another’, sıŋarla- ‘to take revenge on someone’, tarmat- ‘to have something scratch’, tiklin- ‘to be placed vertically’, tizlin- ‘to be strung’, toplun- ‘to be pierced’, tüŋürlen- ‘to reckon himself as someone’s relation by marriage’, türlün- ‘to be rolled’, yodun- ‘to be wiped’ survive only in the vocabulary of Yakut. The Karakhanid hapaxes karlan- ‘to be full of snow’, keçürt- ‘to make someone cross; to entrust a task to someone else’, kıdıgla- ‘to sew a brim’, konuklaş- ‘to entertain one another’, küze- ‘to spend the autumn’, seşlin- ‘to get free by one’s own efforts’, süŋüklen- ‘someone’s bones to grow bigger’, taplat- ‘to satisfy’, tarmaklan- ‘to settle in the desert like claws; to grow claws; to form channels’, tişet- ‘to order to sharpen’, tugla- ‘to block’, yitükle- ‘to state where something could be found’ also survive in the current vocabulary of Yakut together with one or more languages, and totally 27 words have lost the characteristic of being hapaxes.