AN ANALYSIS OF STUDIES ON SIBERIAN HISTORY, CULTURE, ARCHEOLOGY AND CIVILIZATION

• Published in: SAD The Journal of Siberian Studies
• Main Author: TOPSAKAL, İlyas
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Sanat ve Dil Araştırmaları Enstitüsü - SADA 2014
• Subjects: Siberia History,Russian History,Altai,Yakut,Tuva,Hakas,Şor; Sibirya Tarihi,Rus Tarihi,Altay,Yakut,Tuva,Hakas; Tuva; Rus’; Belki; Yakut; Siberia
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sad/issue/11200/133766; https://doi.org/10.7816/sad-02-06-01

Modern local historians attribute the historiography of Siberia to the records collected in Siberian Office which was founded when the area was invaded by Russia and was thus officialized in 1637 AD. They tend to refer to the pre-russian period via archeological findings. As a matter of fact, studies conducted in pre- and post-soviet periods clearly show this distinction. Archives of central governments which ruled Siberia especially from late 17th century on contain very important data on the area. Various correspondence, official reports, pictures drawn by explorers, scripts found in local and central bureaus, maps, documents, winter camps, explorations, problems on land administration needs, their diplomatic and strategical solutions, official reports on mineral explorations and administration were the first things coming to mind. Özellikle son yıllarda, Amerika ve Batı Avrupa’da Sibirya Bölgesine ait tarih, arkeoloji, dil ve kültür alanındaki çalışmalara sık rastlanılmakta; bilhassa Sibirya’da yaşayan halklar, çeşitli üniversitelerin ortak çalışmalarına konu olmaktadır. Bu bölge bizim tarihimizin çıkış nokltalarından biri, belki de en önemlisidir. Ülkemizde de özellikle dilcilerimiz tarafından çalışılmaya başlanmış, bölgenin lehçeleri ve diyalektleri üzerinde hayli araştırma yapılmıştır. Ancak alanda ülkemizde yapılan tarihi çalışmalar, özellikle 17. yüzyıl sonrası için oldukça sınırlıdır. Ülkemizdeki bu boşluğu doldurabilmek için Rusların bölge üzerinde yaptığı çalışmalar ve bıraktıkları arşiv malzemelerini tanımak ve analiz etmek başlangıç olarak düşünülebilir. Bu çalışma öncelikle Rusların 17. yüzyıldan 1960’lı yıllara kadar bölgede bıraktığı resmi arşiv malzemeleri ve bilimsel çalışmaları analiz etmek üzere bir proje olarak başlamış ve geçtiğimiz yıl başarıyla bitirilmiştir. Çalışmanın amacı; alanda yapılacak bilimsel çalışmalara yarayacak malzemenin içeriğini, analiz yöntemi kullanarak araştırmacıya sunabilmektir. Analiz yöntemi, bir konu etrafında birbirinden bağımsız birçok araştırma sonucunun birleştirilmesi, yeniden okunup değerlendirilmesi ve analiz edilmesidir. Bu yöntem alanda çalışacak araştırmacılara geçmişten bugüne yapılan çalışmaları bir makalede görüp değerlendirme fırsatını sağlar ve günümüzde yaygın olarak kullanılan bir metottur. Bölge tarihçileri Sibirya tarihi yazımının başlagıcını bölgenin Rusya tarafından işgale uğramasıyla paralel kurulan 1637 yılından itibaren de resmileşen Sibirya Ofisi’nde biriken arşiv malzemesine dayandırırlar. Yine resmi belgelerin bulunmadığı istila öncesi dönemi ise arkeolojik buluntularla aydınlatmayı düşünürler. Nitekim Sovyet öncesi ve sonrası yapılan tüm çalışmalarda bu ayırım, çok net bir şekilde görülebilir. Özellikle 17. yüzyılın ikinci yarısından itibaren bölgede bulunan merkezi yönetim birimlerinin arşivleri, Sibirya topraklarıyla ilgili çok önemli verileri içermektedir. Çeşitli yazışmalar, resmi tutanaklar, seyahatlerde çizilen resimler, yerel ve merkezi Sibirya bürolarına bırakılan notlar, haritalar, belgeler, kış kampları, keşifler, arazi yönetimi ihtiyaçlarına yönelik sorunlar, bu alanda diplomatik ve stratejik çözümler, maden arama ve işletim tutanakları, bunların akla ilk gelenleridir. Anahtar Kelimeler: Sibirya Tarihi, Rus Tarihi, Altay, Yakut, Tuva, Hakas, Şor, Sibirya Yerlileri