Kahramanmaraş, Adana ve Gaziantep Örnekleri Işığında Suriye-Zengi Üslubunun Mimari Süslemeye Etkileri
Nurettin Zengi döneminde (1118-1174) en parlak dönemini yaşayan Zengiler, mimaride kullandıkları bezemelerle ön plana çıkmıştır. Selçukluların devamı olarak nitelenen Suriye ve Irak coğrafyasındaki Atabekler ve Zengiler devrinden bugüne kalan eserlere bakıldığında söz konusu eserlerin Selçuklu üslub...
| Published in: | ODÜ Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi (ODÜSOBİAD) |
|---|---|
| Main Authors: | , |
| Format: | Article in Journal/Newspaper |
| Language: | Turkish |
| Published: |
Ordu Üniversitesi
2022
|
| Subjects: | |
| Online Access: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/79860/1205658 https://doi.org/10.48146/odusobiad.1205658 |
| Summary: | Nurettin Zengi döneminde (1118-1174) en parlak dönemini yaşayan Zengiler, mimaride kullandıkları bezemelerle ön plana çıkmıştır. Selçukluların devamı olarak nitelenen Suriye ve Irak coğrafyasındaki Atabekler ve Zengiler devrinden bugüne kalan eserlere bakıldığında söz konusu eserlerin Selçuklu üslubundan farklılaştığı görülmektedir. Malzeme olarak taşın yoğun kullanıldığı bu üslupta Selçukluların kullandığı tuğla, alçı, terrakota ve çini bezemelerin yerini taş bordürler, kabartmalar, stalaktitler ve çok renkli mermer işçiliği almıştır. Suriye bölgesindeki mimari öğelerin kemerlerinde, taç kapılarında ve minarelerinde iki renkli taş bezemeler uygulanmıştır. Aynı zamanda büyük sülüs yazı frizleri, stalaktit kavsaralar, süslü kilit taşları farklılık arz eden unsurlar arasındadır. Bağdat Tılsım Kapısı ile Halep kale kapısının taş ejder kabartmalarında ve Musul Karasaray’ın (Bedreddin Lûlû devri 1233-59) alçı figürlü kabartmalarında görüldüğü gibi daha önce el sanatlarında kullanılan figürler, bu dönemde süslemede bir öğe olarak mimariye aktarılmıştır. Üslubun en dikkat çekici yeniliklerinden biri; taç kapı, mihrap ve eyvan kemerlerini taçlandıran iki, bazen de üç renk mermerle işlenmiş fistolu ve örgülü, kemer ortasında düğümlenen bant uygulamasıdır. Bu doğrultuda Akdeniz coğrafyasındaki Kahramanmaraş, Adana ve Gaziantep’e bakıldığında bahsi geçen uygulamanın birçok örneğiyle karşılaşılmaktadır. Kahramanmaraş, Adana ve Gaziantep şehirlerinin özellikle kültürel ve mimari açıdan birbirlerinin etkisinde kaldığı görülmektedir. Anadolu’nun Türkleşmesi ile birlikte mimarideki Suriye-Zengi süsleme etkileri incelendiğinde özellikle iki renkli taş işçiliği, kubbede mukarnas bezeme, zikzak formlu kemer ve Zengi düğümü bu şehirlerde yaygın olarak kullanılmıştır. Çalışmaya konu olan şehirlerdeki mimari eserlerin Suriye-Zengi süslemeleri henüz bir araştırmanın konusu olmamıştır. Bu yönü ile alana katkı sağlayacak bir çalışma olacaktır. Bu çalışmada Kahramanmaraş, Adana ve Gaziantep şehirlerinin tarihi süreci, mimarisi ve ... |
|---|