Bir YÛNUS EMRE muakkibi: AZÎZ MAHMÛD HÜDÂYÎ

• Published in: Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Main Author: TURAN, Muhittin
• Format: Article in Journal/Newspaper
• Language: Turkish
• Published: Aksaray Üniversitesi 2021
• Subjects: Yûnus Emre,Azîz Mahmûd Hüdâyî,tasavvuf.,Yûnus Emre,Azîz Mahmûd Hüdâyî,tasavvuf.; Yunus Emre,Aziz Mahmud Hüdayi,tasavvuf.,Yunus Emre,Aziz Mahmud Hüdayi,tasavvuf.; Akan; Orta; Sultan; sami
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ased/issue/67824/1006192; https://doi.org/10.38122/ased.52.5

Anadolu tasavvuf kurumunun ilk temsilcilerinden olan Yûnus Emre (1240? - 1321?)’nin or-taya koyduğu Risâletü’n-Nushiyye ve Dîvân’ında Anadolu irfanının izleri bariz bir şekilde görü-lür. O, zamanın ve daha sonra da geçerliliğini kaybetmeyen halkın manevi ihtiyaçlarını en temiz Türkçe ile gidermeye çalışmıştır. “İnsan” denen varlığı tasavvuf iklimi içerisinde anlamlandır-mıştır. Yûnus, bu varlığın iç dünyasında potansiyel olarak mevcut olan ve “kuş dili” de denen “aşk” kavramını aramış ve bu arayış, Yûnus’tan sonra da birçok meşrep, tarikat ve meslek erba-bı için kılavuz olmuştur. 16. yüzyıl tekke-tasavvuf edebiyatının temsilcilerinden biri olan Azîz Mahmûd Hüdâyî de bu kişilerden biridir. Ekseriyetle ilahi nazım türü ile kaleme aldığı şiirleri Yûnus Emre tarzındadır. Hem aruz hem de hece vezniyle ortaya koyduğu, akıcı, sade ve samimi bir eda hissettiren şiirlerini bir tebliğ yöntemi olarak kullanmış ve bu şiirler halktan padişaha kadar geniş bir yelpazede okuyucu kitlesi bulmuştur. Bazı şiirleri de bestelenmiştir. Tekke-tasavvuf edebiyatı kapsamında değerlendirebileceğimiz Azîz Mahmûd Hüdâyî’nin şiirleri sami-mi ve halkın kolayca anlayabileceği basit mısralarla halkı tasavvuf yoluna davet etmiştir. Şiirle-rinde Yûnus Emre tarzındaki, bazen de nazireyi andıran ilahileri hemen dikkat çeker. Bu yazıda Yûnus Emre’nin Azîz Mahmûd Hüdâyî’ye üslup ve muhteva bakımından tesiri ortaya konmaya çalışılacaktır. Bu sayede Orta Asya’daki Ahmed Yesevî’nin hikmetleriyle bir ırmak misali akan ve Anadolu’daki ilk ve en kuvvetli temsilcisi olan Yûnus Emre ile devam eden sufiyane şiir, 16. yüzyıldaki temsilcisinin dilinden anlatılmaya çalışılacaktır. Yûnus Emre (1240? - 1321?), One of the first representatives of the Anatolian Sufism insti-tution, can clearly see the traces of Anatolian wisdom in his Risâletü'n-Nushiyye and Divan. He tried to meet the moral needs of the people, which did not lose its validity at that time and later, in the cleanest Turkish. He made sense of the being called "human" in the climate of Sufism. Yûnus sought the concept of "love", also known as "bird language", which is potentially present in the inner world of this being. This search has enabled him to become a guide for many dispo-sitions, sects and professionals after Yunus. Azîz Mahmud Hüdâyî, one of the most distinguis-hed figures of 16th century tekke-mysticism literature, is one of these people. His poems, which he mostly wrote with the divine verse genre, are in the style of Yûnus Emre. He used his poems, which he put forward with both prosody and syllabic meter, which make them feel fluent, simp-le and sincere, as a method of communication, and these poems found a wide range of readers from the public to the sultan. Some of his poems were also composed. Azîz Mahmud Hüdâyî's poems, which we can evaluate within the scope of Tekke-Sufism Literature, invited the people to the path of Sufism with sincere and simple verses that can be easily understood by the public. In his poems, the hymns in the style of Yûnus Emre, sometimes reminiscent of the nazire, im-mediately draw attention. In this article, we will try to reveal the influence of Yûnus Emre on Azîz Mahmud Hüdâyî in terms of style and content. In this way, the 16th century representative of Sufiyane poetry, which flows like a river with the wisdom of Ahmed Yesevi in Central Asia and continues with Yunus Emre, who is the first and most powerful representative in Anatolia.