Κριτική προσέγγιση στην αρκτική γεωπολιτική:

• Main Author: Καλπακίδου, Μαρία Δημητρίου
• Format: Text
• Language: Greek
• Published: Aristotle University of Thessaloniki 2015
• Subjects: Αρκτική; Κριτική γεωπολιτική; Αρκτικό Συμβούλιο; Arctic; Critical geopolitics; Arctic Council; Arctic Ocean; Murmansk; Climate change; Law of the Sea; Sea ice
• Online Access: https://dx.doi.org/10.26262/heal.auth.ir.136283; https://ikee.lib.auth.gr/record/136283

Τις τελευταίες δεκαετίες η αρκτική γεωπολιτική σταδιακά αναπτύσσεται σε έναν ξεχωριστό κλάδο μελέτης λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της. Η Αρκτική υφίσταται ουσιώδεις μεταβολές που οφείλονται στην κλιματική αλλαγή, ενώ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την «Ομιλία του Μουρμάνσκ» που οδήγησε στην έναρξη συνεργατικών πρωτοβουλιών για την προστασία του αρκτικού περιβάλλοντος, η ευρύτερη περιοχή της Αρκτικής άρχισε να επανέρχεται στο πολιτικό προσκήνιο. Το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Ωκεανό συνεπάγεται προκλήσεις και ευκαιρίες για τα αρκτικά κράτη, όπως είναι η διάνοιξη του Βορειοδυτικού και του Βορειοανατολικού Περάσματος και η δυνατότητα εκμετάλλευσης των τεραστίων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου που εκτιμάται πως βρίσκονται στον αρκτικό πυθμένα. Το Αρκτικό Συμβούλιο αποτελεί το βασικό διακυβερνητικό forum συνεργασίας και διάδρασης ανάμεσα στα αρκτικά κράτη για την προστασία του αρκτικού περιβάλλοντος, με τη συμμετοχή των οργανώσεων των αυτοχθόνων, οι οποίες αποτελούν βασικό παράγοντα στη διαμόρφωση της αρκτικής γεωπολιτικής. Πρόσθετα, η δυνατότητα που δίνεται στα παράκτια κράτη από τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας για επέκταση του εξωτερικού ορίου της υφαλοκρηπίδας δημιουργεί τριβές μεταξύ τους, εξαιτίας κυρίως των αλληλεπικαλυπτόμενων διεκδικήσεων. Οι εθνικές στρατηγικές των αρκτικών κρατών αρθρώνουν ξεκάθαρα τα συμφέροντά τους στην περιοχή ενώ παράλληλα προωθούν την αρκτική συνεργασία, απομακρύνοντας έτσι τις φήμες περί έντονου ανταγωνισμού για τη διεκδίκηση των πόρων της Αρκτικής και φόβους για πιθανή σύγκρουση. Η κριτική γεωπολιτική προσέγγιση στην Αρκτική αποτελεί το βασικό αναλυτικό εργαλείο που δύναται να ερμηνεύσει τις εξελίξεις στην περιοχή. Συνεξετάζει και διερευνά τους τρόπους που όλες οι συνιστώσες της αρκτικής γεωπολιτικής- περιβάλλον, αυτόχθονες, Αρκτικό Συμβούλιο, εθνικές κυβερνήσεις και άλλοι ενδιαφερόμενοι-εμπλέκονται σε ένα περίπλοκο δίκτυο σχέσεων καθορίζοντας και διαμορφώνοντας την ιδιαιτερότητα της αρκτικής γεωπολιτικής. : Over the last decades, the Arctic has been undergoing fundamental transformations due to climate change whilst arctic geopolitics has been evolving into a distinctive field of study. After the end of the Cold War and the “Murmansk Speech” that led to the commencement of co-operative initiatives for the protection of the arctic environment, the arctic region has reappeared on the political proscenium. The melting of the sea-ice in the Arctic Ocean implies challenges and opportunities for the arctic states, such as the opening of the Northwest and the Northeast Passages and the exploitation of the enormous oil and natural gas deposits that is estimated to be lying underneath the arctic seabed. The Arctic Council is the main inter-governmental forum promoting co-operation and interaction among the arctic states for the protection of the arctic environment with the involvement of indigenous organisations that constitute a crucial element in the formation of arctic geopolitics. Moreover, the Law of the Sea Convention provides for the extension of the outer limit of the continental shelf creating, thus, tensions among the arctic coastal states because of the overlapping claims. The arctic states’ national strategies clearly articulate their interests in the area whilst promoting arctic cooperation, quashing, thus, rumors over an “arctic scramble” and fears of a future conflict. A critical geopolitics perspective for the arctic region is the main analytical tool offering a wider perspective and a deeper understanding of the geopolitical developments in the region. It thoroughly examines the ways in which all the arctic components; the environment, indigenous peoples, the Arctic Council, national governments and other stakeholders are involved in a complex network that configures the distinctiveness of arctic geopolitics.