Zjawisko agresji w widowiskach sportowych. Charakterystyka i ocena

• Main Author: Janus, Tomasz
• Other Authors: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Format: Doctoral or Postdoctoral Thesis
• Language: Polish
• Published: 2014
• Subjects: doktorat; teologia pastoralna; agresja; kibice; sport; Dane; Janus; sami
• Online Access: https://depot.ceon.pl/handle/123456789/3091

Niniejsza praca miała na celu zrealizowanie kilku podstawowych zadań badawczych. Z jednej strony dążyła do ukazania zjawiska agresji w sporcie, korzystając z interdyscyplinarnego dorobku naukowego. Z drugiej podjęty trud miał zaowocować pomocą dla osób, które w swojej pracy duszpasterskiej i zawodowej spotykają się z ludźmi, którzy zagrożeni są niebezpieczeństwami związanymi z agresją w sporcie. Za konieczne do osiągnięcia tych celów, uznane zostało przedstawienie omawianego zagadnienia, odwołując się do takich dziedzin nauki jak teologia, psychologia i socjologia. Pozwoliło to na dokładną analizę i szczegółowe przedstawienie zjawiska agresji w sporcie. Podjęcie badań z zakresu psychologii i socjologii wynikało z faktu złożonego charakteru agresji w sporcie. Dopuszczają jej się zarówno bierni, jak i czynni uczestnicy widowiska sportowego. Jest ona problemem, który od wielu wieków nie doczekał się wystarczającego rozwiązania. Ciągle nie są znane jej wszystkie przyczyny. Wzbogacenie podjętych badań refleksją teologicznopastoralną, miało za zadanie zmierzenie się z agresją w sporcie w oparciu o nauczenie Kościoła i jest próbą spojrzenia na omawiane zjawisko z rzadko podejmowanej dotychczas perspektywy. W tym celu w etapowaniu przeprowadzonych badań wykorzystany został schemat sylogizmu praktycznego. Owocem przeprowadzonych badań są paradygmaty pastoralne, które pokazują możliwości, metody i sposoby reagowania na zjawisko agresji w sporcie, przede wszystkim w środowisku młodzieży. W pracy wykazane zostało, że agresja - czyli wszelkie działanie fizyczne lub psychiczne, którego celem jest zadanie bólu drugiej osobie, która jest motywowana do uniknięcia takiego potraktowania - jest zjawiskiem, które w świecie sportu występuje od dawna. Jej przyczyny są trudne do jednoznacznego ustalenia. Pewne jest jednak, że jest to problem, który wymaga podjęcia prób zaradzenia mu. Kościół traktuję agresję jako jedno z wypaczeń sportu, które jest efektem ludzkiej słabości, niszczącej relacje międzyludzkie. Agresja w sporcie najczęściej łączone jest z agresywnymi zachowaniami kibiców. Potwierdziły to badania własne, w których kibice charakteryzowani byli jako przedstawiciele negatywnie postrzeganej grupy społecznej i łączeni z agresją. Sami kibice mają o sobie zdecydowanie bardziej pozytywne zdanie. Uwagę zwraca fakt, że w latach 2005-2011 środowisko kibiców uległo, zapoczątkowanej na przełomie XX i XXI w., swoistej profesjonalizacji, której przejawem jest powstanie kibicowskich stowarzyszeń. Okres wymienionych lat, to także czas, gdy na obiektach sportowych w Polsce wzrósł poziom bezpieczeństwa. Potwierdzają do dane policyjne. Badanie własne kibiców wykazało zaś, że nie mają oni wyższego poziomu agresji niż osoby, które nie są kibicami. Jednocześnie wykazane zostało, że u kibiców, którzy posługują się agresją, występuje inna jej struktura niż u osób, które nie są kibicami. Fani mają niższy poziom agresji fizycznej. Można przypuszczać, że jest to konsekwencja surowych przepisów prawa, zgodnie z którymi przejawy agresji fizycznej podlegają surowej karze. W obawie przed nią kibice uciekają się więc do agresji słownej. W sporcie nie dotyczy jednak tylko kibiców. Również sportowcy posługują się nią. Agresja u sportowców bywa traktowana jako element zwiększający szansę na wygraną. W sportach kontaktowych agresja jest ich konstytutywnym elementem, który jest regulowany przez reguły gry i przepisy. Badania wykazują jednak, że brutalna agresja nie zwiększa szans na wygraną. Wykazane zostało, że pozytywny wpływ na wynik może mieć za to agresja rozumiana jako wypracowanie i utrzymanie optymalnego poziomu pobudzenia, który pozwala na płynniejsze i bardziej dynamiczne prowadzenie gry przez sportowca. Nie zmienia to jednak faktu, że sportowiec, który agresję traktuje jako uzyskanie optymalnego poziomu pobudzenia, może posłużyć się także jej brutalną odmianą. By zapobiegać takim sytuacjom konieczna jest praca wychowawcza. Zwraca na to uwagę Kościół, który podejmuje szereg działań, mających wychować ludzi do sportu i poprzez sport oraz formować postawy młodzieży i sportowców. Kościół stara się także objąć pastoralną troską wielkie imprezy sportowe. Taki cel ma działalność katolickich stowarzyszeń sportowych, parafialnych klubów sportowych, duszpasterstwo sportowców oraz akcje ewangelizacyjne podejmowane m.in. w związku z mistrzostwami Europy w piłce nożnej. Agresja jest zjawiskiem destrukcyjnym dla świata sportu i ma demoralizujący wpływ na czynnych i biernych uczestników sportu, to jednak nie powinna przykrywać piękna i pozytywnych wartości płynących ze sportu. W celu zapobiegania agresji konieczne jest podjęcie szeregu działań profilaktycznych i prewencyjnych. Powinny one zmierzać do wyeliminowania negatywnych zjawisk ze świata sportu, a jednocześnie starać się wzmacniać jego pozytywne aspekty. Zadanie to powinni podjąć wszyscy ludzie sportu oraz te osoby, którym jego dobro leży na sercu. Jest także dalsze analizowanie sytuacji występowania agresji w sporcie i poszukiwanie jej przyczyn oraz sposobów jej zapobiegania. Nie może także zabraknąć kolejnych badań środowiska kibiców - szczególnie piłkarskich - które jest bardzo dynamiczną grupą społeczną, ulęgającą ciągłym przemianom. W ciągu ostatnich 25 lat subkultura kibiców przeszła przeobrażenie od ruchu związanego ze skinheadami, przez rozwój ruchu ultras, po samoorganizację i powstawanie stowarzyszeń kibicowskich. Bardzo ważnym zadaniem badawczym dla naukowców z różnych obszarów nauki jest nadal monitorowanie tych przemian i przygotowywanie paradygmatów, które zastosowane w praktyce będą służyć pomocą w reagowaniu na przejawy agresji w sporcie. Tomasz Janus